مرگ خاموش NFT؛ چرا دیگر هیچ‌کس از NFTها صحبت نمی‌کند؟

از اوج تا زوال

در اوایل دهه ۲۰۲۰، NFTها همچون یک انفجار فرهنگی و اقتصادی بر سر زبان‌ها افتادند. شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها، و حتی خبرهای رسمی پر شده بود از فروش‌های چند میلیون دلاری تصاویر پیکسلی، آثار هنری دیجیتال و میم‌هایی که بتدریج تبدیل به کالای سرمایه‌گذاری شدند. فناوری بلاکچین به هنرمندان و سازندگان وعده‌ی عصر تازه‌ای از مالکیت دیجیتال داده بود؛ عصری که در آن بدون نیاز به واسطه می‌توانستند به خریداران مستقیم آثار خود دست یابند.

اما همان‌طور که خیلی از حباب‌های بازار نشان داده‌اند، شور و هیجان اولیه همیشه پایدار نمی‌ماند. چند سال بعد، از آن بیلبردهای تبلیغاتی NFT و ازدحام خرید و فروش در پلتفرم‌هایی مثل OpenSea چیزی جز خاطره باقی نمانده بود. سوالی که امروز پیش روی منتقدان و تحلیلگران است این است که: آیا کل این جریان تنها یک موج گذرا بود که ریشه در سفته‌بازی داشت یا مفهومی بلندمدت داشت که به اشتباه اجرا شد؟

هایپ اولیه: زمانی که همه می‌خواستند یک NFT بخرند

در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، با ظهور پروژه‌هایی همچون Bored Ape Yacht Club و CryptoPunks، اعداد فروش سر به فلک کشیدند. آثاری که در نگاه اول ساده و حتی گاه بی‌معنی به نظر می‌رسیدند، در بازار آزاد به ارزش میلیون‌ها دلار فروخته شدند. عامل این رونق تنها جذابیت هنر نبود، بلکه حس کمیاب بودن و مالکیت انحصاری در فضای دیجیتال بسیاری را به سمت خرید هدایت کرد.

سلبریتی‌ها و برندهای بزرگ به این موج پیوستند و با تبلیغات گسترده، جذابیت NFT را بیش از پیش تقویت کردند. داستان‌هایی مانند فروش اثر «Everydays: The First 5000 Days» از Beeple به قیمت ۶۹ میلیون دلار، به‌عنوان نماد پیروزی فناوری جدید، به تیتر اول روزنامه‌ها آمد. این لحظه‌ها همان سوختی بودند که موتور بازار NFT را برای مدتی روشن و داغ نگه داشتند.

ریشه‌های فناوری: ایده‌ای که درست شروع شد

NFTها بر پایه استاندارد ERC-721 شبکه اتریوم شکل گرفتند؛ استانداردی که اجازه می‌داد هر دارایی دیجیتال به‌طور منحصربه‌فرد در بلاکچین ثبت شود. این ویژگی برخلاف رمز‌ارزهای قابل‌تعویض، ارزش هر توکن را به یگانگی آن وابسته می‌کرد.

در ابتدا، این ساختار فنی به هنرمندان و شرکت‌ها اجازه داد تا با مدل‌های فروش جدید آزمایش کنند. بازی‌هایی مانند CryptoKitties در سال ۲۰۱۷ نشان دادند که توکن‌های غیرمثلی می‌توانند حتی در قالب سرگرمی هم بازار ایجاد کنند. این چشم‌انداز در سال‌های بعد گسترش یافت، اما همان‌طور که تجربه ثابت کرده، نوآوری بدون مدیریت صحیح می‌تواند قربانی طمع سرمایه‌گذاران شود.

سقوط: وقتی هیجان جای خود را به واقعیت داد

از نیمه ۲۰۲۲ به بعد، نمودارهای معاملات NFT جهت نزولی گرفتند. حجم معاملات به شدت کاهش یافت؛ پروژه‌هایی که روزی هزاران نفر را به خرید جذب می‌کردند، حالا با کمترین فعالیت مواجه شدند. ارزش بسیاری از NFTها به کمتر از یک‌دهم قیمت خرید اولیه رسید.

این افت نه تنها به‌خاطر کاهش کلی بازار کریپتو بود، بلکه اشباع بیش از اندازه پروژه‌ها و مجموعه‌ها نیز نقش پررنگی داشت. وقتی هر روز هزاران NFT جدید عرضه می‌شود، کمیاب بودن که اصلی‌ترین عامل ارزش‌گذاری است عملاً بی‌معنی می‌شود.

جدول قیمت پروژه‌های مهم از ابتدا تا امروز

بحران اعتماد: سرقت و نقض حقوق مالکیت

یکی از مشکلات جدی‌ای که به مرگ تدریجی NFTها سرعت بخشید، مسائل مربوط به کپی‌رایت و مالکیت معنوی بود. هنرمندان زیادی گزارش دادند که آثارشان بدون اجازه در قالب NFT فروخته شده است. این چالش‌ها باعث شد بسیاری از سرمایه‌گذاران و هنرمندان از ورود به این بازار صرف‌نظر کنند.

بدتر از این، رشد پروژه‌های کلاهبرداری و «rug pull» اعتماد عمومی را نابود کرد. خریداران تازه‌وارد که با امید سودهای سریع وارد شده بودند، با پروژه‌های متوقف‌شده و دارایی‌های بی‌ارزش روبه‌رو شدند.

درس‌های بازار: شباهت به حباب‌های تاریخی

پدیده NFT در بسیاری از جنبه‌ها به حباب‌های تاریخی مانند دات‌کام شباهت دارد. در هر دو مورد، تکنولوژی بالقوه وجود داشت اما اشتیاق برای کسب سود سریع بر بهره‌برداری واقعی از آن غلبه کرد.

این دوره نشان داد که وقتی روایت رسانه‌ای و تبلیغاتی قوی‌تر از کاربرد عملی باشد، بازار می‌تواند به سرعت ساخته شود و به همان سرعت نیز فروبپاشد. نتیجه این بحران اعتماد، رکود و حذف بخش وسیعی از سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت بود.

بازمانده‌های بازار

با وجود فروکش کردن معاملات پرهیاهو، برخی حوزه‌ها همچنان از NFTها استفاده می‌کنند. در املاک، پلتفرم‌هایی مانند Propy اسناد مالکیت را به‌صورت توکن غیرمثلی ثبت می‌کنند. در سرگرمی، برندها از NFT به‌عنوان بلیت دیجیتال یا کارت عضویت استفاده می‌کنند. حتی صنعت بازی در حال آزمایش مالکیت آیتم‌های درون‌بازی به‌صورت NFT است.

این کاربردها خبری از میلیون‌ها دلار معاملات ندارند، اما همان هدف اصلی را حفظ کرده‌اند. شاید این شکل بی‌سروصدا شانس بیشتری برای بقا داشته باشد.

نقش بازار کریپتو در مرگ NFTها

بازار NFT از ابتدا وابستگی شدیدی به وضعیت کلی رمزارزها، به‌ویژه اتریوم داشت. بیشتر معاملات NFT بر بستر اتریوم انجام می‌شد و قیمت‌گذاری آن‌ها مستقیماً تحت تأثیر نرخ این رمز‌ارز بود. وقتی در دوره‌های ریزش، قیمت اتریوم تا ۳۰ و حتی ۴۰ درصد سقوط کرد، سرمایه‌گذاران قدرت خرید خود را از دست دادند و انگیزه ورود به NFTها کاهش یافت.

این وابستگی بیش از حد باعث شد که حتی پروژه‌های با ارزش ذاتی نیز قربانی شرایط کلی بازار شوند. به بیان ساده، کاهش شور و شوق عمومی نسبت به کریپتو، به معنای کاهش علاقه و نقدینگی در NFTها بود. همین عامل نشان می‌دهد که تا زمانی که NFTها از این وابستگی رها نشوند، آینده آن‌ها در گرو نوسانات رمزارزها باقی خواهد ماند.

ناکامی متاورس و ضربه به NFTهای مبتنی بر آن

در اوج هایپ ۲۰۲۱، بسیاری از شرکت‌ها و پروژه‌ها NFTها را به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از متاورس معرفی کردند. زمین‌های مجازی، لباس‌های دیجیتال و آیتم‌های اختصاصی قرار بود بازار میلیاردی جدیدی بسازند. اما استقبال کاربران ضعیف‌تر از پیش‌بینی‌ها بود و پلتفرم‌هایی مانند Decentraland و The Sandbox نتوانستند رشد انفجاری پایدار داشته باشند.

با کاهش ترافیک کاربران، ارزش دارایی‌های مجازی نیز افت کرد. زمینی که روزی هزاران دلار ارزش داشت، در بسیاری موارد امروز کساد و بی‌خریدار شده است. این شکست موجب شد که بخش بزرگی از سرمایه‌گذاران متاورسی، NFTهای مرتبط با زمین و دارایی دیجیتال را بفروشند یا رها کنند.

مسیر احتمالی بازگشت NFTها

با وجود همه شکست‌ها، فناوری NFT می‌تواند با تغییر رویکرد دوباره به جریان اصلی برگردد. کلید این بازگشت، تمرکز بر تجربه واقعی و ایجاد ارزش کاربردی برای خریداران است. کاربردهایی مانند بلیت الکترونیکی برای رویدادها، اثبات مالکیت برای آثار هنری فیزیکی، مدارک تحصیلی یا حتی قراردادهای قانونی، می‌توانند جایگاه NFT را در اقتصاد دیجیتال تثبیت کنند.

اگر پروژه‌ها بتوانند با شفافیت، حذف سفته‌بازی افراطی، و تمرکز بر نیازهای واقعی کاربر حرکت کنند، شاید بازار NFT چرخه جدیدی از رشد را آغاز کند. البته این بار احتمالا رشد آرام‌تر و پایدارتر خواهد بود، نه موجی هیجانی مثل ۲۰۲۱.

جمع‌بندی: درس‌هایی که سرمایه‌گذاران از NFT گرفتند

داستان NFTها یکی از روشن‌ترین نمونه‌های چرخه‌های هایپ و فروپاشی در دنیای فناوری و سرمایه‌گذاری است. سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نشان دادند که یک نوآوری جذاب می‌تواند ظرف مدت کوتاهی به صدر اخبار و ذهن سرمایه‌گذاران برسد، اما اگر کاربرد واقعی و پایدار نداشته باشد، به همان سرعت نیز فرو می‌ریزد. حباب قیمت‌ها، اشباع بازار و بی‌اعتمادی ناشی از کلاهبرداری‌ها، این اکوسیستم تازه‌وارد را در عرض چند سال از اوج به حضیض کشاند.

با این حال، NFTها به‌عنوان یک فناوری هنوز مرده نیستند. آنچه از این تجربه می‌توان آموخت، اهمیت تشخیص تمایز بین پروژه‌های سفته‌بازانه و کاربردی، ضرورت تحقیق پیش از سرمایه‌گذاری، و کنترل احساسات در بازارهای پرهیجان است. سرمایه‌گذاران باید بدانند که فناوری بلاکچین و مفهوم مالکیت دیجیتال می‌تواند آینده‌ای روشن داشته باشد، اما تنها در صورتی که پروژه‌ها بر اساس نیاز واقعی کاربر، ارزش‌آفرینی مداوم و شفافیت ساخته شوند.

به بیان دیگر، دوره سودهای سریع و بی‌محابا در NFTها به پایان رسیده است. آینده این بازار به هوشمندی سرمایه‌گذاران و جدیت سازندگان بستگی دارد. تنها کسانی که واقعیت پشت هایپ را درک کرده باشند، می‌توانند در چرخه بعدی رشد احتمالی، برنده باشند.