صندوق درآمد ثابت چیست؟ سرمایه‌گذاری سودآور و مطمئن

صندوق درآمد ثابت (Fixed Income) یکی از ابزارهای مالی محبوب در دنیای سرمایه‌گذاری است که به‌ویژه برای کسانی که به دنبال حفظ سرمایه و کسب بازدهی پایدار بدون ریسک‌های بالای نوسانات بازار هستند، مناسب است. صندوق های درآمد ثابت به‌طور عمده از اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه، گواهی‌های سپرده و دیگر ابزارهای مشابه تشکیل شده‌اند که درآمدی ثابت و منظم را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند.

با توجه به ویژگی‌های خاص صندوق ‌های درآمد ثابت، نظیر ثبات نسبی بازده و ریسک پایین‌تر نسبت به سایر بازارهای مالی، این ابزارها می‌توانند نقش مهمی در تنوع بخشیدن به سبد سرمایه‌گذاری و تامین امنیت مالی ایفا کنند. در این مقاله به بررسی اصول عملکرد صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت، مزایا و معایب آن‌ها و نکات کلیدی برای انتخاب مناسب‌ترین گزینه پرداخته شده است.

صندوق درآمد ثابت چیست؟

صندوق درآمد ثابت نوعی ابزار سرمایه‌گذاری است که به‌طور خاص طراحی شده تا درآمدی پایدار و منظم را با ریسک نسبی پایین ارائه دهد. این صندوق‌ها عمدتا از سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شرکتی، گواهی‌های سپرده و سایر ابزارهای مشابه، تشکیل شده‌اند. هدف اصلی صندوق ‌های درآمد ثابت، تامین بازدهی قابل پیش‌بینی و کاهش نوسانات قیمتی است که به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار و کسانی که به دنبال حفظ سرمایه و کسب درآمد منظم هستند، مناسب است.

این صندوق‌ها معمولا دارای سبد متنوعی از دارایی‌های با کیفیت بالا و در بازه‌های زمانی مختلف هستند که به کاهش ریسک صندوق درآمد ثابت و ایجاد ثبات مالی کمک می‌کنند. با توجه به ساختار و استراتژی‌های خاص خود، صندوق ‌های درآمد ثابت می‌توانند گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاران مبتدی و کسانی که در پی کاهش ریسک در سبد سرمایه‌گذاری خود هستند، محسوب شوند.

بازدهی و ریسک صندوق ‌های درآمد ثابت

صندوق ‌های درآمد ثابت در بورس تهران به‌عنوان یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری با هدف تامین درآمد پایدار و کاهش ریسک، به ویژه برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار، شناخته می‌شوند. این صندوق‌ها عمدتا شامل اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شرکتی، گواهی‌های سپرده و دیگر ابزارهای مشابه هستند که به دنبال ارائه بازدهی منظم و نسبتا ثابت به سرمایه‌گذاران خود می‌باشند.
👈 بیشتر بخوانید: اوراق بهادار چیست به زبان ساده

بازدهی صندوق ‌های درآمد ثابت به‌طور عمده از درآمد حاصل از بهره اوراق بهادار موجود در سبد صندوق ناشی می‌شود. این اوراق به‌طور معمول دارای نرخ بهره مشخص و معین هستند که در فواصل زمانی معین به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. در بورس تهران، این صندوق‌ها به دلیل دارا بودن سبدی متنوع از اوراق بهادار، قادر به ارائه بازدهی پایدار و قابل پیش‌بینی هستند.

به‌طور متوسط، بازدهی صندوق ‌های درآمد ثابت ممکن است کمتر از بازدهی بازار سهام باشد، اما این کاهش بازدهی با کاهش سطح ریسک و نوسانات بازار جبران می‌شود. نرخ بهره، شرایط اقتصادی و سیاست‌های پولی و مالی کشور، از عوامل تاثیرگذار بر بازدهی این صندوق‌ها هستند.

هرچند صندوق ‌های درآمد ثابت به‌طور کلی با هدف کاهش ریسک طراحی شده‌اند، اما همچنان با انواع مختلفی از ریسک‌ها روبرو هستند. یکی از مهم‌ترین ریسک‌ها، ریسک نرخ بهره است. تغییرات در نرخ بهره می‌تواند بر ارزش اوراق قرضه و در نتیجه بر ارزش صندوق تاثیر بگذارد. به‌طور خاص، افزایش نرخ بهره می‌تواند باعث کاهش ارزش اوراق قرضه موجود در سبد صندوق شود.

ریسک اعتباری دیگر عامل مهمی است که می‌تواند بر صندوق ‌های درآمد ثابت تاثیر بگذارد. این نوع ریسک به احتمال عدم پرداخت اصل و فرع اوراق قرضه از سوی صادرکننده مربوط می‌شود. در صورتی که صندوق در اوراق قرضه شرکتی با اعتبار پایین سرمایه‌گذاری کرده باشد، احتمال وقوع این ریسک بیشتر است. علاوه بر این، ریسک نقدینگی نیز یکی دیگر از چالش‌های صندوق ‌های درآمد ثابت است. برخی از اوراق بهادار ممکن است به راحتی در بازار قابل فروش نباشند، که می‌تواند در زمان نیاز به نقدینگی برای صندوق، مشکلاتی ایجاد کند.

در نهایت، ریسک تورم نیز می‌تواند بر قدرت خرید بازدهی صندوق ‌های درآمد ثابت تاثیر بگذارد. در شرایط تورمی بالا، قدرت خرید بازدهی‌های ثابت کاهش می‌یابد و این ممکن است بر جذابیت صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران تاثیر منفی بگذارد.

انواع صندوق‌ درآمد ثابت چیست؟

صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت، به دلیل ویژگی‌های خاص خود در ارائه درآمد پایدار و کاهش ریسک، در انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی‌ها بر اساس ترکیب دارایی‌ها، نحوه معامله و روش‌های پرداخت سود متفاوت هستند. در زیر به تفصیل به این انواع پرداخته شده است:

انواع صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت بر اساس دارایی‌ها

صندوق های درآمد ثابت بر اساس ترکیب دارایی‌ها به ۵ دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. ازاین‌رو، در ادامه، به بررسی این دسته از صندوق های درآمد ثابت بورس می‌پردازیم.

صندوق درآمد ثابت نوع اول یا معمولی

این نوع صندوق درآمد ثابت، بخش عمده‌ای از دارایی‌های خود را، معمولاً بین ۸۵ تا ۱۰۰ درصد، در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. همچنین مدیر صندوق مجاز است تا حداکثر ۱۵ درصد از باقی‌مانده پرتفوی صندوق را در سرمایه‌گذاری‌های دیگر مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سهام، حق‌تقدم سهام و اوراق اختیار خرید و فروش سهام به کار گیرد.

صندوق درآمد ثابت نوع دوم

در این نوع صندوق‌ها، حداقل ۹۰ درصد از دارایی‌ها در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین، امکان سرمایه‌گذاری حداکثر ۵ درصد از دارایی‌ها در سهام، حق‌تقدم سهام و اوراق اختیار معاملاتی مرتبط با سهام وجود دارد. علاوه بر این، صندوق‌ها می‌توانند تا ۵ درصد از دارایی‌های خود را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر قرار دهند.

در این صندوق‌ها، درصد سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت حداقل ۹۰ درصد است و باقی‌مانده دارایی‌ها می‌تواند شامل سهام، گواهی سپرده طلا و سایر اوراق بهادار بازار سرمایه باشد.

در حالی که سقف سرمایه‌گذاری برای سهام، حق‌تقدم سهام و موارد مشابه تا ۱۰ درصد تعیین شده بود، اخیرا الزام به سرمایه‌گذاری در این اوراق لغو شده است. بنابراین، این صندوق‌ها اکنون می‌توانند تمام دارایی‌های خود را به طور کامل در اوراق مشارکت و سایر ابزارهای درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند.

صندوق درآمد ثابت مختص اوراق دولتی

صندوق درآمد ثابت اوراق دولتی، حداقل ۹۵ درصد از دارایی‌های خود را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق‌ها همچنین به شرایط خاصی برای سرمایه‌گذاری در اوراق دولتی منتشر شده از سوی دولت یا سایر موسسات دولتی و غیردولتی پایبند هستند.

ویژگی متمایز این صندوق‌ها نسبت به سایر صندوق های درآمد ثابت این است که هیچ الزامی به سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق مشابه وجود ندارد. این ویژگی به کاهش ریسک این صندوق‌ها کمک می‌کند و آن‌ها را برای سرمایه‌گذاران بسیار ریسک‌گریز مناسب می‌سازد. با این حال، به دلیل کاهش ریسک، نرخ سود این صندوق‌ها ممکن است کمتر از برخی گزینه‌های دیگر باشد، ولی به طور کلی همچنان نرخ سود آن‌ها بالاتر از سپرده‌های بانکی است.

انواع صندوق درآمد ثابت بر اساس نحوه معامله

صندوق های درآمد ثابت از نظر نحوه معامله به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: قابل معامله و غیرقابل معامله (مبتنی بر صدور و ابطال). برای معاملات هر دو نوع صندوق های درآمد ثابت، داشتن کد بورسی الزامی است. در صورتی که با کد معاملاتی بورسی و کاربرد آن آشنایی کافی ندارید، مقاله «کد بورسی چیست» را مطالعه کنید.

صندوق های درآمد ثابت بورس (ETF)

صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت در بورس که به عنوان ETF نیز شناخته می‌شوند، در سامانه‌های معاملاتی تمامی کارگزاری‌ها قابل خرید و فروش هستند. معاملات صندوق درآمد ثابت بورس به صورت پیوسته و در ساعات معاملاتی بازار، از ساعت ۹:۰۰ صبح تا ۱۵:۰۰ انجام می‌شود. همچنین، زمان پیش‌گشایش این صندوق‌ها از ساعت ۸:۴۵ تا ۹:۰۰ است.

در صورت تمایل به آشنایی بیشتر با صندوق ETF، کاربرهای و ویژگی‌های آن، مقاله «صندوق ETF چیست» را در دلتا کالج مطالعه کنید.

صندوق های درآمد ثابت غیرقابل معامله (صدور و ابطالی)

این صندوق‌ها که به صندوق‌های صدور و ابطالی نیز معروفند، از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین کارگزاری‌ها خرید و فروش نمی‌شوند. برای معامله این صندوق‌ها، باید سفارشات خرید و فروش واحدهای آن‌ها را در پنل مخصوص صندوق ثبت کنید.

انواع صندوق ‌های درآمد ثابت بر اساس روش پرداخت سود

صندوق های درآمد ثابت به طور کلی به سرمایه‌گذاران سودی نسبتا ثابت ارائه می‌دهند و به طور کلی به عنوان گزینه‌هایی با ریسک کم شناخته می‌شوند. با این حال، نحوه پرداخت سود در این صندوق‌ها می‌تواند متفاوت باشد، که آن‌ها را به دو دسته اصلی تقسیم می‌کند:

صندوق درآمد ثابت با تقسیم سود

این صندوق‌ها به طور منظم سودی به حساب سهامداران واریز می‌کنند. این واریزها می‌تواند به صورت ماهانه، سه‌ماهه یا در بازه‌های زمانی دیگر انجام شود، اما معمولاً این نوع صندوق‌ها سود را به صورت ماهانه تقسیم می‌کنند.

صندوق درآمد ثابت بدون تقسیم سود

این صندوق‌ها سود را به صورت نقدی پرداخت نمی‌کنند. در عوض، سود سهامداران از طریق تفاوت قیمت صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، سود به هنگام فروش واحدهای سرمایه‌گذاری دریافت می‌شود.این موضوع به معنای کمتر بودن بازدهی صندوق‌های بدون تقسیم سود نسبت به صندوق‌های با تقسیم سود نیست.

در واقع، صندوق‌های بدون تقسیم سود ممکن است بازدهی بیشتری داشته باشند زیرا سود حاصل از سرمایه‌گذاری مجدد توسط مدیر صندوق به صورت مرکب محاسبه می‌شود. این به معنای آن است که سود تعلق‌گرفته به مبلغ اولیه در طول زمان بیشتر از حالتی است که هر ماه مقداری از سود برداشت شود. بنابراین، صندوق‌های بدون تقسیم سود برای افرادی که قصد دارند سود خود را دوباره سرمایه‌گذاری کنند و از مزایای رشد مرکب بهره‌مند شوند، مناسب‌تر هستند.

مزایا و معایب صندوق درآمد ثابت چیست؟

جدول زیر به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با در نظر گرفتن مزایا و معایب، تصمیم بهتری در مورد سرمایه‌گذاری در صندوق ‌های درآمد ثابت بگیرند.

ابتدا مزایای صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت را بررسی می‌کنیم:

• درآمد پایدار و قابل پیش‌بینی: این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی، به سرمایه‌گذاران درآمد پایدار و قابل پیش‌بینی ارائه می‌دهند. این ویژگی برای افرادی که به‌دنبال بازدهی ثابت هستند، جذاب است.
• ریسک کمتر: نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌ها، مانند سهام، صندوق های درآمد ثابت ریسک کمتری دارند. این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی با درجه اعتبار بالا، ریسک فعالیت در بازار را کاهش می‌دهند.
• مدیریت حرفه‌ای: چنین صندوق‌هایی توسط مدیران حرفه‌ای و باتجربه مدیریت می‌شوند که با تحلیل‌های دقیق و ارزیابی‌های مالی، ترکیبی مناسب را از اوراق بدهی انتخاب می‌کنند. این مدیریت حرفه‌ای به بهبود عملکرد صندوق کمک خواهد کرد.
• تنوع در سرمایه‌گذاری: معمولاً صندوق‌های درآمد ثابت در طیف وسیعی از اوراق بدهی سرمایه‌گذاری می‌کنند. این تنوع ریسک‌های احتمالی بازار را کاهش می‌دهد.

در این بخش به بررسی معایب صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت در بورس می‌پردازیم:

• بازدهی محدود: معمولاً بازدهی این صندوق‌ها کمتر از سرمایه‌گذاری در بازار سهام است.
• تاثیر نرخ بهره: تغییرات نرخ بهره می‌تواند تأثیر زیادی بر ارزش اوراق بدهی داشته باشد و عملکرد صندوق را تحت‌تأثیر قرار دهد.
• محدودیت نقدشوندگی: ممکن است که برخی از اوراق بدهی نقدشوندگی کمتری نسبت به سهام داشته باشند. این مسئله می‌تواند مشکلاتی را در زمان نیاز به فروش سریع واحدهای صندوق ایجاد کند.
• کارمزد مدیریت: معمولاً صندوق های درآمد ثابت دارای کارمزد مدیریت هستند. این کارمزدها بازدهی خالص سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند.

صندوق ‌های درآمد ثابت بورس مناسب چه کسانی هستند؟

در بخش‎‌های قبلی به معرفی صندوق های درآمد ثابت پرداختیم، صندوق ‌های درآمد ثابت بورس به‌طور ویژه برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال حفظ سرمایه و دریافت درآمد منظم هستند، مناسب‌اند. این صندوق‌ها به‌دلیل سرمایه‌گذاری در دارایی‌های کم‌ریسک مانند اوراق قرضه دولتی و شرکتی، به سرمایه‌گذاران محافظه‌کار که نمی‌خواهند در معرض نوسانات شدید بازار سهام قرار گیرند، گزینه‌ای مطلوب ارائه می‌دهند.

برای کسانی که به دنبال درآمد پایدار و قابل پیش‌بینی هستند، این صندوق‌ها با پرداخت‌های دوره‌ای سود یا بهره می‌توانند یک منبع درآمد ثابت و مطمئن باشند. علاوه بر این، سرمایه‌گذارانی که افق زمانی کوتاه‌مدت یا میان‌مدت دارند و نیاز به نقدشوندگی نسبی بالا دارند، می‌توانند از صندوق ‌های درآمد ثابت بهره‌برداری کنند.

افرادی که به دنبال تنوع بخشی در سبد سرمایه‌گذاری خود و کاهش ریسک کلی هستند نیز می‌توانند از این صندوق‌ها استفاده کنند. همچنین، کسانی که نمی‌خواهند وقت و انرژی زیادی را صرف مدیریت سرمایه‌گذاری‌های خود کنند و به مدیریت حرفه‌ای نیاز دارند، می‌توانند از صندوق ‌های درآمد ثابت بهره‌مند شوند.

معرفی صندوق های درآمد ثابت با بیشترین بازدهی

بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، صندوق‌های زیر تا مهرماه ۱۴۰۳، بیشترین بازدهی را داشته‌اند:

• یاقوت آگاه
• سپر سرمایه بیدار
• افرا نماد پایدار
• بانک ایران‌زمین
• اعتمادآفرین پارسیان
• مشترک آتیه نوین
• گنجینه زرین‌شهر
• اندوخته توسعه صادرات آرمانی
• اوج ملت
• یکم کارگزاری بانک کشاورزی

نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت

سرمایه‌گذاری در صندوق های درآمد ثابت بسیار ساده است. برای این کار، می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

۱. ثبت‌نام و افتتاح حساب: برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت، باید در وب‌سایت شرکت مدیریت صندوق یا کارگزاری مورد نظر ثبت‌نام کرده و حساب کاربری خود را افتتاح کنید.

۲. انتقال وجه: پس از ثبت‌نام، مبلغ مورد نظر خود را به حساب صندوق انتقال دهید.

۳. خرید واحدهای صندوق: سپس، با جست‌وجوی نماد صندوق، به خرید واحدهای آن اقدام کنید.

صندوق با درآمد ثابت یا حساب بانکی؟ کدام بهتر است؟

صندوق ‌های درآمد ثابت و حساب‌های بانکی هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند که انتخاب بین آنها به عوامل مختلفی مانند اهداف مالی، تحمل ریسک و نیاز به نقدشوندگی بستگی دارد. صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت به‌طور کلی بازدهی بالاتری ارائه می‌دهند و از طریق سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مانند اوراق قرضه دولتی و شرکتی، درآمد پایدار و منظم را فراهم می‌کنند. این صندوق‌ها مزایایی چون تنوع سرمایه‌گذاری و مدیریت حرفه‌ای دارند، اما ریسک‌هایی مانند ریسک نرخ بهره، اعتباری و تورمی و همچنین هزینه‌های مدیریتی نیز دارند.

نحوه سوددهی نیز یکی دیگر از جنبه‌های مهم است. در سپرده‌های بانکی، سود به صورت ماهانه محاسبه می‌شود، اما صندوق ‌های درآمد ثابت سود را به صورت روزشمار پرداخت کرده و می‌توانند سود را به صورت ماهانه یا سه ماهه ارائه دهند. این صندوق‌ها همچنین به دلیل عدم وجود نرخ شکست، انعطاف‌پذیری بیشتری در پرداخت سود دارند.

از نظر امنیت و ضمانت سرمایه‌گذاری، برخی معتقدند که سپرده‌های بانکی امن‌تر هستند، اما صندوق ‌های درآمد ثابت نیز با نظارت دقیق سازمان بورس و ضمانت‌های لازم، از نظر امنیت و شفافیت قابل اعتمادند. هر دو گزینه از نظر امنیت مشابه هستند و صندوق‌ها نیز به طور منظم گزارش‌های دقیقی از عملکرد خود به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند.

شفافیت اطلاعاتی یکی از مزایای بارز صندوق ‌های درآمد ثابت است. بانک‌ها معمولا اطلاعات دقیقی از محل سرمایه‌گذاری سپرده‌ها ارائه نمی‌دهند، در حالی که صندوق ‌های درآمد ثابت ملزم به گزارش‌دهی مداوم و شفاف به سرمایه‌گذاران هستند. اطلاعاتی از قبیل ارزش دارایی‌ها، بازدهی و جزئیات پرتفوی صندوق به طور منظم در دسترس سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.

سخن پایانی؛ آیا سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت خوب است؟

صندوق های درآمد ثابت گزینه‌ای مطمئن و کم‌ریسک برای افرادی هستند که می‌خواهند درآمد پایداری را از بازارهای مالی به دست آورند. بااین‌وجود، این صندوق‌ها سودهای چندان زیادی را به شما ارائه نمی‌دهند و طبیعتاً با سرمایه‌گذاری فعالانه در بازار تفاوت‌هایی آشکار دارند. بنابراین، پیش از خرید واحدهای این صندوق‌ها، شما باید اهداف سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری خود را در نظر بگیرید و سپس، به‌سراغ صندوقی پربازده بروید.

سوالات متداول