شاخص نیکی ۲۲۵ که به عنوان قلب تپنده بازار سهام ژاپن شناخته می‌شود، عملکرد ۲۲۵ شرکت بزرگ و معتبر این کشور را منعکس می‌کند. این شاخص که از سال ۱۹۵۰ محاسبه می‌شود، قدیمی‌ترین شاخص آسیا محسوب می‌شود و همانند شاخص داو جونز آمریکا، بر اساس قیمت سهام وزن‌دهی می‌شود نه ارزش بازار. شرکت‌های حاضر در این شاخص، نمایندگان صنایع مختلفی از جمله فناوری، خدمات مالی، کالاهای مصرفی، مواد، حمل‌ونقل و خدمات عمومی هستند که در مجموع ۳۶ صنعت مختلف را پوشش می‌دهند.
نام‌های آشنایی چون تویوتا، سونی، کانن، پاناسونیک، نیسان، مزدا و هوندا در فهرست این شاخص قرار دارند که نشان‌دهنده حضور قدرتمند ژاپن در صنایع خودروسازی، الکترونیک و فناوری است. این شرکت‌ها نه تنها در بازار داخلی ژاپن بلکه در سطح جهانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند و محصولاتشان در سراسر دنیا شناخته شده است. بررسی سالانه این شاخص در ماه سپتامبر انجام می‌شود و تغییرات احتمالی در ماه اکتبر اعمال می‌گردد.
روش‌های سرمایه‌گذاری در نیکی ۲۲۵
خرید مستقیم تمام ۲۲۵ سهم موجود در این شاخص برای سرمایه‌گذاران فردی نه تنها غیرعملی است بلکه هزینه‌بر و دارای پیامدهای مالیاتی پیچیده‌ای نیز محسوب می‌شود. بنابراین، ساده‌ترین و کارآمدترین راه برای دسترسی به این بازار، استفاده از صندوق‌های قابل معامله (ETF) است که دارایی‌های زیربنایی آن‌ها با شاخص نیکی ۲۲۵ همبستگی دارد. این صندوق‌ها برخلاف صندوق‌های سنتی که قیمت‌گذاری آن‌ها در پایان روز انجام می‌شود، در طول تمام ساعات معاملاتی قابل خرید و فروش هستند.
اکثر ETF هایی که شاخص نیکی ۲۲۵ را دنبال می‌کنند در بورس توکیو معامله می‌شوند. از جمله این صندوق‌ها می‌توان به iShares Nikkei 225 ETF متعلق به بلک‌راک ژاپن، Nikkei 225 Exchange Traded Fund مدیریت شده توسط نومورا و Daiwa ETF Nikkei 225 از دایوا اشاره کرد. برای معامله این ETF ها، سرمایه‌گذاران باید حسابی در کارگزاری‌هایی باز کنند که امکان معامله سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی را فراهم می‌کنند. کارگزاری‌هایی نظیر فیدلیتی این خدمات را ارائه می‌دهند.
علاوه بر ETF ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق قراردادهای آتی نیکی ۲۲۵ که در بورس CME معامله می‌شوند، به این شاخص دسترسی پیدا کنند. این روش اگرچه امکان سرمایه‌گذاری مستقیم‌تر را فراهم می‌کند، اما نیازمند دانش تخصصی بیشتری است و ریسک‌های بالاتری نیز دارد. کشورهای دیگری نظیر انگلستان، فرانسه، آلمان، سوئیس، ایتالیا و سنگاپور نیز ETF هایی ارائه می‌دهند که شاخص نیکی ۲۲۵ را دنبال می‌کنند و برخی از آن‌ها در بورس توکیو نیز پذیرفته شده‌اند.
مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در بازار ژاپن
سرمایه‌گذاری در شاخص نیکی ۲۲۵ مزایای قابل توجهی دارد که مهم‌ترین آن‌ها تنوع‌بخشی جغرافیایی است. این امر به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا وابستگی خود به اقتصاد یک کشور را کاهش دهند و در برابر نوسانات محلی مقاوم‌تر شوند. ژاپن به عنوان سومین اقتصاد بزرگ جهان، در زمینه‌های مختلفی نظیر فناوری، خودروسازی، الکترونیک و رباتیک پیشرو است و شرکت‌هایش از نوآوری و کیفیت بالایی برخوردارند. حضور در این بازار، دسترسی به شرکت‌هایی را فراهم می‌کند که در سطح جهانی شناخته شده و دارای سهم قابل توجهی از بازارهای بین‌المللی هستند.
اما این سرمایه‌گذاری چالش‌ها و معایب خاص خود را نیز دارد. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، ریسک نرخ ارز است. از آنجا که ETF های معامله شده در بورس توکیو بر حسب ین قیمت‌گذاری می‌شوند، سرمایه‌گذاران در معرض نوسانات نرخ ارز قرار می‌گیرند. این بدان معناست که علاوه بر نظارت بر عملکرد شاخص، باید تغییرات نرخ ارز ین در برابر ارز محلی خود را نیز در نظر بگیرند. همچنین، معامله در بازارهای خارجی پیچیدگی‌هایی دارد و هزینه‌های اضافی نظیر کمیسیون‌های بالاتر و کارمزدهای تبدیل ارز را به همراه دارد.
نکته مهم دیگر، عملکرد تاریخی این شاخص است. نیکی ۲۲۵ برخلاف اکثر شاخص‌های سهام که رشد پیوسته و نمایی دارند، سیر متفاوتی را طی کرده است. در ۲۹ دسامبر ۱۹۸۹، این شاخص به بالاترین رکورد تاریخی خود یعنی ۳۸,۹۱۵ واحد رسید، اما پس از آن دهه‌ها در حال کاهش بود. در ۱۰ مارس ۲۰۰۹، شاخص به ۷,۰۵۴ واحد رسید که نشان‌دهنده کاهش ۸۱.۹ درصدی نسبت به اوج ۱۹۸۹ بود. زلزله بزرگ ۲۰۱۱ ژاپن نیز ضربه سنگینی به این شاخص وارد کرد و آن را بیش از ۱۰ درصد کاهش داد. تازه در سال ۲۰۲۴ بود که نیکی ۲۲۵ توانست رکورد ۱۹۸۹ خود را شکسته و به ۴۲,۲۲۴ واحد برسد.
مقایسه با سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای ایرانیان
برای سرمایه‌گذاران ایرانی، انتخاب بین بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری نیازمند در نظر گیری شرایط خاص کشور و محدودیت‌های موجود است. بورس اوراق بهادار تهران علی‌رغم محدودیت‌هایش، مزایای منحصربه‌فردی دارد. آشنایی با زبان، قوانین و مقررات، عدم وجود ریسک نرخ ارز، هزینه‌های کمتر معاملات و دسترسی آسان‌تر از جمله این مزایا هستند. همچنین، سرمایه‌گذاران ایرانی با شرکت‌های داخلی و صنایع موجود در کشور آشنایی بیشتری دارند که می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری مفید باشد.
در مقابل، بازار سهام آمریکا که بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین بازار سهام جهان محسوب می‌شود، فرصت‌های بی‌نظیری ارائه می‌دهد. حضور شرکت‌های فناوری پیشرو نظیر اپل، مایکروسافت، گوگل و آمازون، نقدشوندگی بالا، تنوع صنعتی گسترده و امکان دسترسی به ابزارهای مالی پیشرفته از مزایای این بازار است. اما محدودیت‌های تحریمی که بر شهروندان ایرانی اعمال شده، دسترسی به این بازار را بسیار دشوار و در برخی موارد غیرممکن کرده است. علاوه بر این، ریسک نرخ ارز دلار در برابر ریال و پیچیدگی‌های حقوقی ناشی از قوانین آمریکایی، چالش‌های اضافی محسوب می‌شوند.
بازار سهام ژاپن در این میان، جایگاه میانی دارد. اگرچه دسترسی به آن نسبت به بورس تهران دشوارتر است، اما محدودیت‌های کمتری نسبت به بازار آمریکا دارد. ژاپن روابط نسبتاً خوبی با ایران حفظ کرده و تحریم‌های سختگیرانه‌ای علیه شهروندان ایرانی اعمال نکرده است. این امر امکان سرمایه‌گذاری در این بازار را برای ایرانیان فراهم می‌کند، البته با در نظر گیری ریسک‌ها و هزینه‌های مربوطه.
استراتژی پیشنهادی برای سرمایه‌گذاران ایرانی
با در نظر گیری تمام عوامل ذکر شده، یک استراتژی متعادل و منطقی برای سرمایه‌گذاران ایرانی می‌تواند شامل تمرکز اصلی بر بازار داخلی همراه با تنوع‌بخشی محدود در بازارهای بین‌المللی باشد. پیشنهاد می‌شود که حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد سبد سرمایه‌گذاری در بورس تهران و بازارهای مالی داخلی قرار گیرد. این بخش می‌تواند شامل سهام شرکت‌های معتبر، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق مشارکت باشد.
بخش دیگری از سبد، حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد، می‌تواند به دارایی‌هایی اختصاص یابد که در برابر تورم محافظت کنند، نظیر طلا، ارز و املاک. این دارایی‌ها نقش پوشش ریسک (Hedge) را ایفا می‌کنند و در زمان‌های بحرانی و تورمی، ارزش سبد را حفظ می‌کنند. بخش کوچکی از سبد، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد، می‌تواند به سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی اختصاص یابد که در این میان، شاخص نیکی ۲۲۵ می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد.
این استراتژی چندین مزیت دارد. نخست، ریسک را در سطح قابل قبولی نگه می‌دارد و از تمرکز بیش از حد در یک بازار یا دارایی جلوگیری می‌کند. دوم، امکان بهره‌مندی از رشد اقتصاد داخلی را فراهم می‌کند که برای سرمایه‌گذاران ایرانی قابل پیش‌بینی‌تر است. سوم، تنوع‌بخشی بین‌المللی محدود، فرصت رشد بیشتر و کاهش ریسک کلی سبد را فراهم می‌کند. چهارم، با در نظر گیری محدودیت‌های موجود، عملی و قابل اجرا است.
نکات مهم و توصیه‌های نهایی
سرمایه‌گذاری در هر بازاری، چه داخلی و چه خارجی، نیازمند مطالعه دقیق، برنامه‌ریزی و مدیریت ریسک است. قبل از هرگونه تصمیم‌گیری، ضروری است که سرمایه‌گذاران با اهداف مالی خود، میزان تحمل ریسک و افق زمانی سرمایه‌گذاری آشنا شوند. سرمایه‌گذاری در بازارهای بین‌المللی نظیر نیکی ۲۲۵ باید با نگرش بلندمدت و با در نظر گیری تمام ریسک‌های مربوطه انجام شود.
مدیریت ریسک یکی از اصول بنیادین سرمایه‌گذاری موفق است. توصیه می‌شود که هرگز بیش از ۵ تا ۱۰ درصد کل سبد سرمایه‌گذاری در یک دارایی یا بازار خاص قرار نگیرد. همچنین، سرمایه‌گذاری در بازارهای خارجی باید تدریجی و با شروع از مبالغ کوچک انجام شود تا سرمایه‌گذار با ویژگی‌ها و ریسک‌های آن آشنا شود.
در نهایت، مشاوره با کارشناسان مالی مجرب و آشنا به بازارهای بین‌المللی، قدمی ضروری قبل از ورود به این بازارها محسوب می‌شود. این کارشناسان می‌توانند با در نظر گیری شرایط خاص هر سرمایه‌گذار، راهنمایی‌های شخصی‌سازی شده ارائه دهند و از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کنند. سرمایه‌گذاری در شاخص نیکی ۲۲۵ می‌تواند بخشی از یک استراتژی جامع باشد، اما نباید به عنوان راه‌حل اصلی برای رسیدن به اهداف مالی در نظر گرفته شود.
