در قلب خاورمیانه‌ای ملتهب، جایی که سیاست، مذهب و قدرت در هم تنیده‌اند، اقلیت‌های مذهبی نقش‌هایی بسیار فراتر از جمعیت محدود خود ایفا می‌کنند. یکی از این اقلیت‌های کم‌جمعیت اما پرنفوذ، دروزی‌های سوریه هستند؛ جامعه‌ای بسته، رازآلود و وفادار به سنت که در سکوت تاریخی خود، به یکی از قطعات کلیدی در شطرنج ژئوپلیتیک منطقه بدل شده‌اند.
تحلیل نقش پنهان دروزی‌ها در سیاست منطقه‌ای و تأثیرات جهانی آن
در سال‌های اخیر، حمایت آشکار و پنهان اسرائیل از دروزی‌های سوریه توجه تحلیلگران و ناظران منطقه‌ای را جلب کرده است. این حمایت نه حاصل نزدیکی ایدئولوژیک، بلکه محصول یک محاسبه استراتژیک دقیق است که اهداف امنیتی، اطلاعاتی و اقتصادی را در سطوح محلی و بین‌المللی دنبال می‌کند.
در این مقاله، ضمن بررسی زمینه‌های تاریخی و مذهبی دروزی‌ها، تلاش می‌کنیم به این پرسش پاسخ دهیم که چرا اسرائیل از این اقلیت حمایت می‌کند و این حمایت چه تأثیری بر موازنه قدرت منطقه‌ای و حتی اقتصاد جهانی دارد. در این مسیر، لایه‌های کمتر دیده‌شده‌ای از سیاست قدرت در خاورمیانه، نقش اقلیت‌ها در رقابت‌های ژئوپلیتیک، و پیوند میان امنیت محلی و سرمایه‌گذاری جهانی را واکاوی خواهیم کرد.
دروزی‌ها کیستند؟
دروزی‌ها پیروان مذهب دروزیه‌اند، مذهبی با ریشه‌هایی در اسماعیلیه که در قرن یازدهم میلادی پدید آمد. اعتقادات آن‌ها رازآلود، درون‌گرا و مبتنی بر تأویل‌گرایی شدید است. حدود ۸۰۰ هزار نفر از آن‌ها در سوریه زندگی می‌کنند، عمدتاً در استان السویداء و نواحی مجاور بلندی‌های جولان. این جامعه بسته و وفادار به هویت قومی‌مذهبی خود، در بحران‌های داخلی سوریه عموماً بی‌طرف مانده است.
اسرائیل و دروزی‌ها: اتحاد بدون اعلام رسمی
الف) دروزی‌های اسرائیلی، پایگاهی مطمئن
بیش از ۱۴۰ هزار دروزی در اسرائیل زندگی می‌کنند که برخلاف دیگر عرب‌های اسرائیلی، خدمت اجباری در ارتش دارند. بسیاری از آن‌ها در سطوح بالای امنیتی و نظامی اسرائیل خدمت می‌کنند. این وفاداری به دولت، برای اسرائیل الگویی از ادغام موفق اقلیت‌ها به‌شمار می‌رود و بر سیاست‌های منطقه‌ای‌اش در قبال دروزی‌های کشورهای دیگر سایه انداخته است.
ب) حفاظت از مرزهای شمالی
مناطق سکونت دروزی‌های سوریه به مرز جولان اشغالی بسیار نزدیک است. حضور آن‌ها به‌عنوان یک گروه میانه‌رو و ضد افراط‌گرایی، از دید اسرائیل سدی طبیعی در برابر نفوذ حزب‌الله لبنان، ایران و گروه‌های جهادی محسوب می‌شود.
ج) کمک‌های اطلاعاتی و انسانی
اسرائیل از دروزی‌های منطقه به‌ویژه در سوریه و لبنان به‌عنوان منبع اطلاعاتی غیررسمی بهره‌برداری کرده و در مواقعی با ارسال کمک‌های دارویی، بشردوستانه یا لجستیکی، از آن‌ها حمایت کرده است. این اقدامات هم از منظر انسانی، هم تبلیغاتی و هم امنیتی سودمند بوده‌اند.
تأثیرات ژئوپلیتیکی این اتحاد بر منطقه
الف) توازن در بازی قدرت سوریه
اسرائیل با حمایت از دروزی‌ها در جنوب سوریه، سعی می‌کند در فرآیند احتمالی تقسیم قدرت آینده سوریه، اهرم فشاری علیه حضور ایران و روسیه داشته باشد. این حمایت همچنین باعث شده که دروزی‌ها تمایل کمتری برای اتحاد با محور مقاومت داشته باشند.
ب) مهار نفوذ ایران و حزب‌الله
هرگونه تقویت دروزی‌ها در مناطق مرزی به‌منزله سد دفاعی نرم در برابر محور تهران-دمشق-بیروت است. اسرائیل از این موقعیت برای ایجاد «کمربند امنیتی اجتماعی» بهره‌برداری می‌کند، مشابه سیاستی که در دهه ۱۹۸۰ با مسیحیان مارونی لبنان تجربه کرده بود.
ج) الگوسازی برای اقلیت‌های دیگر
اسرائیل سعی دارد از وفاداری دروزی‌ها در داخل کشور، به‌عنوان یک نمونه موفق هم‌زیستی یهودی-غیر یهودی استفاده کند تا مشروعیت داخلی و بین‌المللی خود را در برخورد با فلسطینیان بهبود بخشد.
تأثیرات اقتصادی در سطح بین‌المللی
الف) امنیت انرژی و مسیرهای انتقال
منطقه جنوب سوریه، جایی که دروزی‌ها زندگی می‌کنند، در مجاورت مرزهای اسرائیل، اردن و لبنان قرار دارد. بی‌ثباتی در این منطقه می‌تواند:
- مسیرهای احتمالی خطوط لوله را تهدید کند
- خطر درگیری در بلندی‌های جولان و در نتیجه اختلال در بازار انرژی را افزایش دهد
اسرائیل از ثبات نسبی در این منطقه برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در پروژه‌های گازی شرق مدیترانه بهره‌مند می‌شود. هرگونه بی‌ثباتی می‌تواند قیمت جهانی گاز را متأثر کند.
ب) جنگ اطلاعات و سرمایه‌گذاری سایبری
شبکه ارتباطی دروزی‌ها در خاورمیانه، به‌ویژه با دروزی‌های لبنان و اردن، برای اسرائیل یک بستر اطلاعاتی مهم فراهم می‌کند. اسرائیل این موقعیت را برای تقویت امنیت سایبری، تجارت فناوری و تسلط اطلاعاتی به‌کار می‌گیرد. این برتری اطلاعاتی به ثبات سرمایه‌گذاری در بازار داخلی و افزایش ارزش برند تکنولوژی اسرائیل در سطح جهانی کمک می‌کند.
نگرانی‌ها و نقدها
- برخی تحلیلگران معتقدند که اسرائیل از دروزی‌ها به‌عنوان ابزار فشار در مناسبات سیاسی استفاده می‌کند، بدون آنکه تعهد درازمدت حمایتی نسبت به آن‌ها داشته باشد.
- همچنین، دخالت‌های اسرائیل ممکن است باعث شود دروزی‌ها هدف حملات گروه‌های تندرو در سوریه یا لبنان قرار بگیرند.
- از نگاه ایران، این نوع حمایت‌ها بخشی از استراتژی تقسیم اقلیت‌ها برای تضعیف دولت‌های مقاومت است.
🔚 جمع‌بندی: اقلیت کوچک، بازیگر بزرگ
دروزی‌های سوریه اگرچه از نظر عددی کوچک هستند، اما در معادلات بزرگ خاورمیانه نقش مهمی ایفا می‌کنند. حمایت اسرائیل از این گروه، نه از سر همدردی دینی، بلکه یک استراتژی دقیق امنیتی و ژئوپلیتیکی است که پیامدهای آن به فراتر از مرزهای سوریه و اسرائیل کشیده می‌شود. این حمایت نه‌تنها در موازنه قدرت منطقه‌ای تأثیر دارد، بلکه می‌تواند بازار انرژی، سرمایه‌گذاری‌های فناورانه، و ساختار آینده نظم خاورمیانه را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
