کلمه ریزش احتمالاً نمیتواند روند بازارهای مالی در هفته قبل را به خوبی به تصویر بکشد. سقوط آزاد بازارهای مالی در روز دوشنبه باعث شد بیشتر از ۲ تریلیون دلار معامله فقط در بازار سهام آمریکا لیکویید شود. نقطه شروع این روند نزولی روزی بود که دادههای مربوط به بازار کار آمریکا منتشر شد. اما دلایل ریزش بازارهای مالی در هفته گذشته چه بود؟
فهرست مطالب:
دلیل سقوط بازارهای مالی
دادههای اقتصادی آمریکا در هفته قبل نشان دادند که نرخ بیکاری این کشور با رشدی ۰.۲ درصدی به ۴.۳ درصد رسیده است. علاوه بر این، آمار اشتغال بخش غیر کشاورزی نشان داد که تعداد مشاغل این بخش تقریباً نصف شده است.
البته باید نقش ژاپن در این ریزش را هم در نظر گرفت. نرخ بهره ژاپن از ژانویه ۲۰۱۶ در محدوده منفی ۰.۱ درصد قرار داشت و همین مسئله باعث شد حجم وامهای آن به وامگیرندههای خارجی با رشدی ۵۰ درصدی در ۲ سال، به ۲ تریلیون دلار برسد. بااینحال ژاپن در سال ۲۰۲۴ به سیاست ۱۷ ساله خود پایان داد و با افزایش نرخ بهره در ماه مارس و جولای، عدد این شاخص را به سطح ۰.۲۵ درصد رساند.
در واکنش به این اتفاق، جفتارز USD/JPY شدیدا ریزش کرد و بورس Nikkei با سقوطی ۱۲ درصدی، بدترین عملکرد روزانه خود از سال ۱۹۸۷ را تجربه نمود. بیسابقه بودن این رویداد، بر تمام بازارهای مالی تاثیر گذاشت و آنها را با فشار فروش سنگینی روبهرو کرد.
در روز دوشنبه شاخص نوسانات VIX هم به محدوده ۵۵ رسید. از سال ۱۹۹۰ هر بار این شاخص بالای محدوده ۴۰ بوده، جهان وارد بحران شده است. برای مثال بعد از ترکیدن حباب دات کام، بحران مالی ۲۰۰۸ و شیوع ویروس کرونا، شاخص VIX به بالای ۴۰ رسیده بود.
افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و افزایش احتمال پیروزی کاملا هریس (Kamala Harris) در انتخابات آمریکا هم برای بازارهای مالی خوب نبودند. در هفته پیش نظرسنجی جدید سایت YouGov نشان داد که هریس نه تنها فاصله ۵ درصدی بایدن با ترامپ را از بین برده؛ بلکه از او پیشی هم گرفته است. شانس پیروزی ترامپ در سایت PredictIt هم برای اولین بار از ماه مه (اردیبهشت) به زیر ۵۰ درصد رسید. به نظر میرسد که هریس به خوبی توانسته است حمایت زنان و اقلیتهای نژادی، بهخصوص سیاهپوستان، را به خود جلب کند.
تمام این رویدادها روی بازار سهام ایران هم تاثیر گذاشت و روند نزولی آن در ۴ هفته گذشته را تقویت کرد.
آخرین امید تحلیلگران
گزارش ناامیدکننده NFP، باعث شد اقتصاددانان بزرگ آمریکایی از دولت این کشور بخواهند تا هرچه سریعتر نرخ بهره را نه ۰.۲۵ واحد، بلکه ۰.۵ واحد کاهش دهد.
گزارشهای درآمدی شرکتهای بزرگ آمریکایی هم نشان داد که اکثر آنها بخش قابلتوجهی از رشد و سودشان را از دست دادند. هفته قبل حباب سهام شرکتهای فعال در بخش هوش مصنوعی ترکید و تزلزل اقتصادی آمریکا تقویت شد.
تحلیلگران پس از مدتی اعلام کردند که به نظر میرسد برای کاهش نرخ بهره آمریکا کمی دیر شده و درست همین موقع بود که کابوس هر معاملهگر و اقتصاددانی به وجود آمد: احتمال رکود اقتصادی در آمریکا. تحلیلگران بانک گلدمن ساکس (Goldman Sachs) بعد از آن اعلام کردند که احتمال ایجاد رکود اقتصادی در آمریکا از ۱۵ درصد به ۲۵ درصد رسیده است.
علاوه بر این، مشاهده نشانههای قانون سام (Sahm)، احتمال ایجاد رکود اقتصادی را افزایش داده است. طبق این شاخص، مرحله اولیه رکود زمانی آغاز میشود که میانگین متحرک سهماهه نرخ بیکاری ایالاتمتحده حداقل نیمدرصد بالاتر از پایینترین نرخ ۱۲ماهه باشد. هرچند تکیه کردن به یک ابزار کار اشتباهی است؛ اما سرمایهگذاران در ۵ آگوست آنقدر ترسیده بودند که به هر چیزی برای خروج از بازار متوسل میشدند.
آیا رکود بزرگ ۲۰۰۸ دوباره تکرار میشود؟
رکود اقتصادی برای خیلی از تریدرهای با تجربه بازارهای مالی خاطرات تلخ بحران مالی سال ۲۰۰۸ آمریکا را زنده میکند. این رکود به خاطر کاهش میزان نقدینگی بانکها (به دلیل افزایش بیرویه وامهای مسکن) به وجود آمده بود و همانطور که اشتاین بروک، وزیر دارایی آلمان، گفت؛ جهان هرگز به دوران قبل از رکود بزرگ برنگشت.
در آن زمان، آلن گرینسپن (Alan Greenspan)، رئیس پیشین بانک مرکزی آمریکا، به اشتباه خود در کاهش نظارت دولت بر دادن وامهای بانکی اعتراف کرد. اما آیا جروم پاول (Jerome Powell) هم این اشتباه را دوباره تکرار کرده است؟
بانک مرکزی آمریکا به ریاست جروم پاول، از حدود ۲ سال پیش سیاستهای انقباضی سختگیرانهای را آغاز کرد تا تورم این کشور را از ۹ درصد به ۲ درصد برساند. هرچند پاول مثل گرینسپن اجازه نداد بانکها آزادی زیادی داشته باشند؛ اما مثل او به کاهش میزان نقدینگی در نظام بانکی کمک کرد. با این حال به نظر میرسد هنوز نمیتوانیم با اطمینان ادعا کنیم که آمریکا با رکود اقتصادی مواجه میشود.
آیا هنوز امیدی به اقتصاد جهان است؟
رشد بازارهای مالی در چند روز گذشته، بعضی از تحلیلگران را امیدوار کرده است. سهشنبه بازار سهام ژاپن حدود ۱۵ درصد رشد کرد و بازارهای مالی مثل بازار سهام آمریکا و ارزهای دیجیتال هم توانستند بخشی از ریزش خود در روز قبل را جبران کنند.
در این روز شینیچی اوچیدا (Shinichi Uchida)، رئیس بانک مرکزی ژاپن (BOJ)، اعلام کرد که در شرایط بیثبات بازارهای مالی، نرخ بهره را افزایش نخواهد داد. یک نکته مهم این است که احتمال کاهش نرخ بهره آمریکا در ماه سپتامبر (شهریور) به حدود ۹۰ درصد رسیده و باید دید این اتفاق چه تاثیری روی اقتصاد آمریکا میگذارد.
بسیاری از تحلیلگران گفتهاند که این نرخ به اندازه ۰.۵ درصد در ماه سپتامبر کاهش مییابد و یک بار دیگر در فصل پاییز این اتفاق تکرار میشود. طبق نظر کارشناسان، نرخ بهره در بقیه ماهها هم احتمالاً ۰.۲۵ درصد کاهش مییابد تا در نهایت به محدوده ۴ درصد نزدیک شود. از نظر تئوری، کاهش نرخ بهره هزینه دریافت وام را کاهش میدهد، تقاضای مصرفکننده و سرمایهگذاری تجاری را آزاد میکند و به اقتصاد کمک میکند تا از رکود دوری کند.
علاوه بر این، اهمیت دادههای اشتغال آمریکا در ماه آینده افزایش یافته و معاملهگران باید ببینند عملکرد بازار کار آمریکا در این ماه چگونه است. البته رشد نرخ بهره معمولاً بعد از چند ماه تاثیر خود را روی بازار میگذارد و نمیتواند بهطور کامل جلوی رکود را بگیرد. در هر صورت، بدون بررسی تاثیر آن بر اقتصاد آمریکا نمیتوان درباره احتمال ایجاد رکود در این کشور صحبت کرد.
جمعبندی
سقوط بازارهای مالی در ۵ آگوست (۱۵ مرداد) معاملهگران و تریدرهای زیادی را غافلگیر کرد. هیچ کس فکر نمیکرد رشد نرخ بهره ژاپن چنین تاثیری روی بازارهای مالی بگذارد و چنین سقوط عظیمی را در سراسر جهان ایجاد کند. بااینحال به نظر میرسد عواملی مثل تنشهای ژئوپلیتیکی خاورمیانه، انتخابات آمریکا و دادههای اقتصادی این کشور همگی دست به دست هم دادند تا تاثیر رشد نرخ بهره ژاپن را دو چندان کنند.
هرچند این روزها ترس از رکود اقتصادی بسیاری از معاملهگران را ترسانده، به نظر میرسد تحلیلگران منتظر تاییدیههای بیشتر هستند و میخواهند ببینند بازار کار و نرخ بهره آمریکا در ماه آینده چه تغییری میکند.
