در حالی به دومین هفته جنگ بی‌سابقه ایران و اسرائیل وارد میشویم که این نبرد به نقاط بسیار حساسی کشیده شده است. شب گذشته، آمریکا نیز رسما با بمباران تاسیسات فردو و بخشهای دیگری از مراکز هسته‌ای ایران، به این جنگ پیوست. واقعیت این است که ورود ایالات متحده به میدان، جدای از زیر پا گذاشتن منشور ملل متحد، پیچیدگی و خطرات این بحران را به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش داده است. در این مقاله، نگاهی به آخرین اخبار جنگ ایران و اسرائیل می‌اندازیم و چشم انداز این نبرد زیر سایه ورود دولت ترامپ به عرصه را بررسی میکنیم.
دومین هفته جنگ ایران و اسرائیل
خصومت‌های کنونی ریشه در نارضایتی‌های عمیق و متقابل دارد. اسرائیل، برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی وجودی برای خود می‌داند و به دنبال جلوگیری از پیشرفت آن است. در مقابل، ایران نیز مشروعیت اسرائیل و نفوذ آن در منطقه را به چالش می‌کشد. این تنش زیربنایی، برای سال‌ها بستر درگیری‌های نیابتی پیچیده‌ای در سراسر خاورمیانه بوده است.
طبق گزارش‌ها، تأسیسات هسته‌ای، پایگاه‌های نظامی و مناطق مسکونی ایران همچنان بعد از ده روز جنگ، تحت هدف اسرائیل قرار دارند. در این مدت، فرماندهان ارشد کشور و دانشمندان هسته‌ای بیشتری توسط رژیم اشغالگر به شهادت رسیده‌اند.
در پاسخ، ایران نیز عملیات وعده صادق ۳ را آغاز کرده و تا امروز بیش از 20 موج حمله موشکی به سمت اسرائیل روانه کرده است. تبادل این حملات، تلفات و آوارگی قابل توجهی را در هر دو طرف به دنبال داشته که نشان‌دهنده هزینه انسانی سنگین این درگیری است
تلاش ایران برای دیپلماسی در سایه تجاوز آمریکا
روز جمعه، ۲۰ ژوئن (۳۰ خرداد)، وزیر امور خارجه ایران در ژنو با همتایان اروپایی خود دیدار کرد تا راه‌حلی دیپلماتیک برای جنگ تحمیل شده اسرائیل علیه ایران پیدا شود. این نشست چند ساعته با هدف کاهش تنش‌ها برگزار شد و پس از آن، رهبران اروپایی بیانیه‌ای رسمی صادر کردند.
کایا کالاس، مسئول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که طرفین بر سر گفتگو درباره مسائل هسته‌ای و “موضوعات گسترده‌تر” توافق کرده‌اند. دیوید لامی، وزیر امور خارجه بریتانیا، تأکید کرد که اروپایی‌ها تمایل زیادی به ادامه مذاکرات با ایران دارند و به صراحت اعلام کرده‌اند که ایران “نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد.” یوهان وادِ‌فول، وزیر امور خارجه آلمان، نیز از “گفت‌وگوهای بسیار جدی” خبر داد.
وزیر امور خارجه فرانسه نیز با اشاره به تجربه موفق توافق هسته‌ای (برجام)، تأکید کرد که مشکل هسته‌ای ایران راه‌حل نظامی دائمی ندارد و راه‌حل نظامی تنها می‌تواند برنامه هسته‌ای را به تأخیر بیندازد، نه از بین ببرد. او عقب‌گرد ۱۰ سال بعد از برجام را غیرقابل قبول خواند و این ابتکار عمل دیپلماتیک را در هماهنگی با آمریکا و با نقش موثر اسرائیل و کشورهای منطقه، مثبت ارزیابی کرد. او اظهار داشت که ایران مصمم به پیگیری بحث هسته‌ای و سایر موارد است و انتظار می‌رود از طریق گفتگو با همه طرف‌ها، از جمله آمریکایی‌ها، بحران را حل کند.
لامی همچنین پس از دیدار با مقامات آمریکایی، به وجود یک “روزنه دو هفته‌ای” برای رسیدن به راه‌حلی دیپلماتیک اشاره کرد. این در حالی است که دونالد ترامپ اعلام کرده بود ظرف دو هفته آینده درباره ورود مستقیم ارتش آمریکا به جنگ تصمیم خواهد گرفت. هدف از این تلاش‌های دیپلماتیک، پایان دادن به صحنه‌های تأسف‌بار در خاورمیانه و جلوگیری از تشدید درگیری‌های منطقه‌ای است. مقامات آلمانی نیز تأکید کردند که آمریکا کاملاً از این مذاکرات آگاه و موافق است و ایران باید با جدیت بیشتری این گفتگوها را پیش ببرد.
امروز پس از حمله شب گذشته آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران، عراقچی در استانبول حاضر شد و درباره حملات اخیر صحبت کرد. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در واکنش به حملات آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، این اقدام را نقض آشکار قوانین بین‌المللی و حاکمیت ملی ایران دانست و گفت آمریکا مسئول این تجاوزگری است.
وی تأکید کرد که ایران به هیچ وجه درباره حاکمیت ملی خود سازش نخواهد کرد و تا زمانی که لازم باشد از حق دفاع از خود بر اساس منشور ملل متحد استفاده خواهد کرد. عراقچی این حمله را نشانه دشمنی آمریکا با ملت ایران دانست و اظهار داشت که ترامپ با این اقدام به وعده‌های خود برای پایان جنگ‌ها خیانت کرده و راه دیپلماسی را بسته است. او از شورای امنیت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواست که در واکنش به این نقض آشکار قوانین بین‌المللی، اقداماتی را اتخاذ کنند و افزود که مدیرکل آژانس نیز مسئول این وضعیت است.
عراقچی با اشاره به اینکه ایران در میانه مذاکرات دیپلماتیک مورد حمله قرار گرفته است، آمریکا را به خیانت به دیپلماسی متهم کرد و گفت آمریکا نشان داد که به منشور ملل متحد و قوانین بین‌المللی احترام نمی‌گذارد. وی تأکید کرد که هیچ خط قرمزی نیست که آمریکا از آن عبور نکرده باشد و خسارت بزرگتر این حمله، نه تنها برای تأسیسات هسته‌ای، بلکه برای منشور ملل متحد و معاهده عدم اشاعه است. وزیر امور خارجه ایران همچنین از مواضع “خفت‌بار” برخی مقامات اروپایی انتقاد کرد که حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران را دفاع از خود می‌دانند. او خبر داد که امروز به مسکو می‌رود تا با ولادیمیر پوتین دیدار و در خصوص اقدامات آتی با روسیه و چین رایزنی کند، چرا که این دو کشور تلاش دارند قطعنامه‌ای برای جلوگیری از اقدامات خصمانه ارائه دهند. عراقچی تأکید کرد که رژیم صهیونیستی به هیچ یک از اهداف خود علیه ایران دست نیافته است و ایران هرگز به کشورهای غربی اعتماد ندارد، اما باب دیپلماسی همیشه باز خواهد بود، هرچند ایران ابتدا باید به تجاوزات پاسخ دهد. پیام‌های غیرمستقیم از طریق عمان و دیگر کشورها همچنان به ایران می‌رسد
ورود ایالات متحده: حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران
در یک تحول چشمگیر و به شدت نگران‌کننده، ایالات متحده نیز به طور مستقیم وارد عمل شد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در ساعت ۸ شب به وقت شرق آمریکا (سه و نیم صبح یکشنبه به وقت ایران)، از حمله «موفقیت‌آمیز» بمب‌افکن‌های ارتش آمریکا به سه سایت هسته‌ای ایران شامل فُردو، نطنز و اصفهان خبر داد. او تأکید کرد که سایت اصلی، یعنی فردو، با مجموعه کاملی از بمب‌ها هدف قرار گرفته است.
نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرد که این عملیات «با هماهنگی کامل» میان او و رئیس‌جمهور ایالات متحده و نیز «با هماهنگی کامل عملیاتی» میان ارتش اسرائیل و آمریکا انجام شده است.
جزئیات عملیات آمریکا
شبکه آمریکایی سی‌ان‌ان به نقل از یک مقام آگاه گزارش داد که حمله به تأسیسات فردو با مشارکت ۶ فروند بمب‌افکن بی-۲ (B-2) انجام شده و طی آن ۱۲ بمب سنگرشکن (Bunker Buster) بر روی این تأسیسات زیرزمینی ریخته شده است. این بمب‌افکن‌های رادارگریز بی-۲، پس از طی مسافت ۱۰ هزار و ۸۰۰ کیلومتری از پایگاه نیروی هوایی وایتمن در میسوری، خود را به آسمان ایران رساندند. این پرواز فوق دوربرد، فرضیات اولیه درباره مبدأ حملات را تغییر داد.
هر بمب سنگرشکن GBU-57، ۱۳ هزار و ۶۰۰ کیلوگرم وزن دارد، حامل ۲ تن ماده منفجره است و توانایی نفوذ تا عمق ۶۱ متری زمین را داراست. برآوردهای موجود نشان می‌دهد که تأسیسات غنی‌سازی فردو در عمق ۸۰ تا ۹۰ متری زمین ساخته شده است و هنوز اطلاعات دقیقی از میزان خسارت وارد شده به آن منتشر نشده است.
به موازات حمله بمب‌افکن‌ها به فردو، ارتش ایالات متحده دست‌کم ۳۰ فروند موشک کروز تاماهاوک را از یک زیردریایی هدایت‌شونده کلاس اوهایو علیه تأسیسات هسته‌ای اصفهان و نطنز شلیک کرده است. همچنین، گزارش‌هایی از پرواز پهپادهای آمریکایی در نزدیکی تنگه هرمز منتشر شده که احتمالاً با هدف رصد تحرکات نیروهای ایرانی است.
واکنش‌های بین‌المللی و چشم‌انداز آینده
جامعه جهانی عمدتاً این حملات را محکوم کرده است. بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای اسلامی، چین، روسیه و اتحادیه اروپا، انزجار شدید خود را از این تشدید تنش ابراز داشته‌اند.
آینده جنگ
ورود مستقیم ایالات متحده به این درگیری، ابعاد جدیدی به بحران بخشیده و خطر گسترش آن را به شدت افزایش داده است. چشم‌انداز آینده این درگیری به عوامل متعددی بستگی دارد:
دیپلماسی و مداخله بین‌المللی: نقش قدرت‌های جهانی در کاهش تنش و فراهم آوردن بستر گفتگو برای جلوگیری از یک جنگ تمام‌عیار حیاتی خواهد بود.
پاسخ‌های آتی طرفین: میزان و نوع واکنش‌های ایران به حملات اخیر، و همچنین پاسخ‌های اسرائیل و آمریکا، می‌تواند شدت و مدت زمان درگیری را تعیین کند.
پویایی‌های داخلی و منطقه‌ای: تحولات سیاسی داخلی در ایران، اسرائیل و ایالات متحده، و همچنین موضع‌گیری بازیگران منطقه‌ای، بر مسیر این بحران تأثیرگذار خواهد بود.
با توجه به هدف قرار گرفتن تأسیسات هسته‌ای و پتانسیل بی‌ثباتی گسترده‌تر منطقه‌ای، آینده این درگیری بسیار مبهم و نگران‌کننده است. اگر ایران به صورت مستقیم اهداف مستقر آمریکا در خاورمیانه را مورد حمله قرار دهد، احتمال تشدید درگیری‌ها و رسیدن طرفین به نقاط غیرقابل بازگشت بیشتر از همیشه خواهد شد. این در حالی‌ست که یک سناریوی دیگر، چشم‌پوشی موقت ایران از حملات آمریکا و بررسی یک استراتژی پایدارتر برای رسیدن به صلح است
