در چند سال اخیر، رقابت در حوزه هوش مصنوعی بین قدرتهای جهان به اوج خود رسیده است. این رقابت نهتنها در راستای پیشرفت تکنولوژی بوده، بلکه بر سیاست و اقتصاد جهانی نیز تأثیرات عمیقی داشته است. یکی از نمونههای برجسته این رقابت، ظهور یک هوش مصنوعی چینی، به نام «دیپ سیک» (DeepSeek) در همین هفته گذشته بود که با هزینه کمتر و عملکرد مؤثر، توانست خود را بهعنوان یکی از جایگزینهای ChatGpt آمریکایی معرفی کند و حتی برای مدتی به اولین اپلیکیشن اپ استورهای آمریکا از نظر میزان دانلود تبدیل شود. البته این تنها تاثیر دیپ سیک نبود و با شروع فعالیت این هوش مصنوعی، شاهد ریزش سنگین سهام شرکتهای تکنولوژی ایالات متحده نیز بودیم. در این مطلب از دلتا کالج، با نگاهی به انقلاب DeepSeek، به بررسی جزئیات این رقابت و تأثیرات آن بر بازار تکنولوژی آمریکا میپردازیم.
فهرست مطالب:
- دیپ سیک چیست؟
- دیپ سیک: تحولی با هزینه کم
- چرا دیپ سیک محبوب است؟
- رقابت تنگاتنگ بین شرق و غرب
- تأثیرات دیپ سیک بر بازارها
- دیپ سیک باعث رشد بازار هوش مصنوعی میشود
- دیپ سیک سرمایهگذاری دولت آمریکا را در هوش مصنوعی افزایش میدهد
- آیا دیپ سیک واقعاً بهاندازهای که میگویند ارزش دارد؟
- آیا شرکتهای هوش مصنوعی آمریکایی رقابتی باقی خواهند ماند؟
- سرمایهگذاری در سهام هوش مصنوعی چینی
- سخن پایانی
دیپ سیک چیست؟
دیپ سیک یک پلتفرم چتبات مبتنی بر هوش مصنوعی است که توسط یک استارتاپ چینی به نام دیپ سیک توسعه یافت. این پلتفرم توسط «لیانگ ونفنگ»، یک مدیر صندوق پوشش سابق، تأسیس شده است. چتبات مبتنی بر هوش مصنوعی دیپ سیک مدل زبانی اصلی خود یعنی DeepSeek-R1 را در ژانویه 2025، راهاندازی کرد. این مدل بهسرعت محبوب شد و همانطور که گفتیم، حتی توانست تعداد دانلودهای ChatGPT را در اپاستور ایالات متحده آمریکا پشتسر بگذارد.
مزیت اصلی دیپ سیک در مدل موتور استدلالی آن، یعنی R1، نهفته است که از یادگیری تقویتی استفاده میکند. این تکنولوژی، عملکرد بالا را با نیازهای محاسباتی کمتر ممکن میسازد و دیپ سیک را به گزینهای جذاب برای افراد و توسعهدهندگان کوچک تبدیل میکند.
دیپ سیک: تحولی با هزینه کم
یکی از عوامل کلیدی موفقیت «دیپ سیک» در رقابت با چت جیپیتی، هزینههای پایینتر توسعه و نگهداری آن است. چین با استفاده از تکنولوژیهای نوین و نیروی انسانی ارزان، توانسته این هوش مصنوعی را با هزینهای بسیار کمتر نسبت به نمونههای غربی توسعه دهد.
توسعهدهندگان دیپ سیک با بهرهگیری از هوش مصنوعی توزیعشده و سیستمهای یادگیری عمیق پیشرفته، توانستهاند عملکرد این هوش مصنوعی را بهطرز چشمگیری بهبود ببخشند. این موارد، همراه با استفاده از منابع داخلی کشور و کاهش وابستگی به فناوریهای خارجی، باعث شدهاند که دیپ سیک بهسرعت در بازار هوش مصنوعی جهانی، جایگاهی ویژه پیدا کند.
علاوهبر آن، حمایت گسترده دولت چین از پروژههای هوش مصنوعی و سرمایهگذاریهای کلان در این حوزه، نقشی کلیدی در موفقیت دیپ سیک ایفا کرده است. این حمایتها شامل تسهیلات مالی، تحقیق و توسعه و همکاریهای بینالمللی میشود که همگی به رشد سریع و موفقیتآمیز دیپ سیک کمک کردهاند.
یکی از مهمترین تاثیرات دیپ سیک بر بازار هوش مصنوعی، این بود که افراد به فکر فرو رفتند که چگونه چین توانسته با هزینهای انقدر کم، چنین فناوری مهمی را توسعه دهد. از آن مهمتر، اگر چین این کار را به چنین هزینهای به سرانجام رسانده، نکند شرکتهای آمریکایی هم میتوانستند، اما فقط بهخاطر سود خودشان این هزینههای گزاف را به بار آوردهاند؟ این سوالی است که بسیاری از کاربران شبکههای اجتماعی در روزهای اخیر پرسیدهاند.
چرا دیپ سیک محبوب است؟
محبوبیت دیپ سیک بهدلایل متعددی بازمیگردد که در ادامه، به بررسی آنها میپردازیم:
- رایگان برای کاربران انفرادی: درحالیکه ChatGPT از کاربران خود اشتراکی ماهانه بین ۲۰ تا ۲۰۰ دلار دریافت میکند، دیپ سیک خدمات خود را بهصورت رایگان به کاربران حقیقی ارائه میدهد. هزینههای استفاده از آن نیز برای توسعهدهندگان بسیار کم و تنها ۰.۱۴ دلار است.
- عملکرد بالا: دیپ سیک توانایی رقابت با مدلهای GPT-4 را در حل مسائل ریاضی و تولید کدهای پایتون دارد. این امر موجب شده که در جوامع تکنولوژی، مانند Reddit، بسیار مورد تحسین قرار گیرد.
- رویکرد منبعباز: فلسفه منبعباز دیپ سیک امکان نوآوری و همکاری بیشتری را فراهم میکند که این امر باعث میشود تا پلتفرمی فراگیر و در دسترس باشد.
- انطباق استراتژیک با ژئوپلیتیک: با وجود محدودیتهای صادرات چیپ از سوی آمریکا، شرکت دیپ سیک توانسته ۱۰٬۰۰۰ چیپ Nvidia H100 را در انبار نگهداری کند که این مسئله تداوم توسعه تکنولوژی آن را تضمین میکند.
رقابت تنگاتنگ بین شرق و غرب
توسعه سریع دیپ سیک توسط چین، نهتنها نشاندهنده توانایی فنی این کشور است، بلکه نمادی از استراتژیهای بلندمدت و سیاسی چین در حوزه هوش مصنوعی به حساب میآید. در سوی مقابل، آمریکا نیز بهطور مداوم درحال نوآوری و تحقیق در زمینه هوش مصنوعی است تا بتواند جایگاه برتر خود را حفظ کند.
این رقابت تنگاتنگ بین چین و آمریکا تنها به تکنولوژی محدود نمیشود؛ بلکه پیامدهای گستردهای در سیاست و اقتصاد جهانی دارد. چین با سیاستهای حمایتی و سرمایهگذاریهای کلان در حوزه هوش مصنوعی، سعی دارد تا به یکی از قدرتهای برتر تکنولوژی تبدیل شود. از سویی دیگر، آمریکا نیز با همکاریهای بینالمللی و توسعه تکنولوژیهای نوین، تلاش میکند تا از این رقابت عقب نماند.
یکی از نشانههای بارز این رقابت، کاهش ارزش سهام تکنولوژی آمریکا در پی موفقیت دیپ سیک است. این موضوع نشاندهنده تأثیرات اقتصادی قابل توجه این رقابت بر بازارهای مالی جهانی خواهد بود. سهام شرکتهای آمریکایی که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت میکنند، با کاهش مواجه شده که این امر میتواند پیامدهای گستردهای بر اقتصاد جهانی داشته باشد.
تأثیرات دیپ سیک بر بازارها
در روز دوشنبه، سهامهای فناوری و ثروت مالی مدیران فناوری بهشدت تحتتأثیر قرار گرفتند. شاخص نزدک کمی بیش از یک تریلیون دلار، در اولین روز از این هفته، ضرر کرد و «انویدیا» (Nvidia) حدود ۶۰۰ میلیارد دلار از ارزش بازار خود از دست داد.
ثروت مدیران فناوری، اغلب مرتبط با هوش مصنوعی، مانند «میشل هوانگ» از Nvidia، «لری الیسون» از Oracle، «مایکل دل» از Dell و «چانگپنگ جیاو» از Binance، بیشترین تأثیر را پذیرفتند و حدود ۶۸ میلیارد دلار را در روز دوشنبه از ارزش بازار خود از دست دادند. علاوهبر آن، حتی سهامهای انرژی نیز تحتفشار قرار گرفتند؛ بهدلیل ترس از اینکه دیپ سیک ممکن است به استفاده از انرژی کمتری در پلتفرمهای هوش مصنوعی بینجامد.
دیپ سیک باعث رشد بازار هوش مصنوعی میشود
دیپ سیک بهعنوان مدرکی برای کارایی بیشتر در توسعه مدلهای هوش مصنوعی ظاهر شد. بر اساس دادههای نقلشده از تحلیلگر شرکت Mizuho، هزینههای آموزش و استنتاج دیپ سیک به یکصدم هزینههای یک مدل اخیر OpenAI و یکدهم هزینههای Llama 3 متا میرسد.
تفکر قبلی این بود که آموزش سیستمهای هوش مصنوعی نیاز به مقادیر زیادی از منابع محاسباتی و انرژی دارد. این منطق باعث شد که شرکتهایی مانند «متا» (Meta) و «اوپن ایآی» (OpenAI) میلیاردها دلار در مراکز داده سرمایهگذاری کنند. شرکتهایی مانند انویدیا نیز به همان اندازه در توسعه چیپهایی که مشتریان بزرگشان نیاز داشتند، سرمایهگذاری کردند. در همین حال، شرکتهای ابری، مانند «آمازون» (Amazon) و «مایکروسافت» (Microsoft)، منابع مالی خود را برای گسترش زیرساختهای هوش مصنوعی اختصاص دادند؛ اما والاستریت نگرش جدید توسعه هوش مصنوعی کارآمدتر را که توسط دیپ سیک تجسم میشود، خبری خوب برای سهامهای فناوری بزرگ میبیند.
این منطق بر این ایده استوار است که با کاهش هزینههای توسعه هوش مصنوعی، کسبوکارهای بیشتری قادر به استفاده از آن خواهند بود که در نتیجه، مشتریان جدیدی برای شرکتهای نیمهرسانا و ابری ایجاد خواهد شد. در این سناریو، شرکتهای نیمهرسانا که سهامشان در روز دوشنبه کاهش یافت، مشتریان خود را فراتر از شرکتهای بزرگ فناوری، مانند آلفابت، آمازون و متا گسترش خواهند داد.
سرمایهگذاران خوشبین نیز انتظار دارند که شرکتهای بزرگ همچنان به سطح سرمایهگذاریهای قبلی خود در هوش مصنوعی پایبند باشند؛ با این فرض که از این فرصت برای افزایش بهرهوری استفاده خواهند کرد. همچنین، چنین مزیتی میتواند هزینههای کلی شرکتهای بزرگ را کاهش دهد. در این حالت، آنها میتوانند بازدهی مثبت سرمایهگذاری خود را از بازار هوش مصنوعی، سریعتر به دست آورند.
دیپ سیک سرمایهگذاری دولت آمریکا را در هوش مصنوعی افزایش میدهد
در روز دوشنبه، رئیسجمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، دیپ سیک را بهعنوان «هشداری برای صنعت فناوری آمریکا» توصیف کرد و گفت که این صنعت باید بهصورت کامل بر رقابت تمرکز کند. از طرفی، والاستریت معتقد است که موفقیت دیپ سیک باعث خواهد شد که دولت آمریکا سرمایهگذاری بیشتری در حوزه هوش مصنوعی انجام دهد تا شرکتهای آمریکایی از رقبای چینی خود عقب نمانند.
تحلیلگر شرکت «رایموند جیمز» در این رابطه نوشت: «در کوتاهمدت، احتمالاً موفقیت دیپ سیک فشار بیشتری بر آمریکا برای حمایت از توسعه هوش مصنوعی داخلی وارد خواهد کرد که به احتمال زیاد، منجر به افزایش سرمایهگذاری فدرال در تحقیق و زیرساختهای هوش مصنوعی خواهد شد.» در همین راستا، بهگفته شرکت Evercore ISI، احتمالاً دولت بودجه بیشتری را به کاربردهای نظامی و دفاعی هوش مصنوعی اختصاص خواهد داد.
در اوایل دوره دوم ریاست جمهوری خود، ترامپ یک ابتکار بزرگ ۵۰۰ میلیارد دلاری عمومی-خصوصی را به نام پروژه «استارگیت» (Stargate) اعلام کرد که با همکاری «اوپن ایآی»، «اوراکل» و «سافتبانک» انجام خواهد شد. این طرح شامل ساخت شبکهای گسترده از مراکز داده برای توسعه هوش مصنوعی در سراسر کشور است. اعلامیه ترامپ درباره این پروژه بهطور صریح به رقابت جاری هوش مصنوعی با چین اشاره داشت. در هفته گذشته نیز ترامپ درباره استارگیت گفت: «این پروژه تضمین خواهد کرد که آینده فناوری در این کشور باقی بماند. چین یک رقیب است و دیگران نیز رقیب هستند.»
پس از انتشار دیپ سیک، این احتمال وجود دارد که استارگیت تمرکز خود را به تحقیق در مورد کارآمدی آموزش گسترش دهد. ازاینرو، شرکت «ریموند جیمز» نوشت: «ممکن است بازنگری در تخصیص این منابع صورت گیرد؛ با احتمال تغییر بهسمت تأمین مالی رویکردهای متنوعتر و نوآورانهتر برای توسعه هوش مصنوعی.»
آیا دیپ سیک واقعاً بهاندازهای که میگویند ارزش دارد؟
درحالیکه دیپ سیک بدون شک روشی جدید را برای آموزش مدلهای هوش مصنوعی معرفی کرده است که مدلهای زبانی بزرگ را به نسخههای تخصصی مختلف تقسیم میکند، اما کارهای آن درحالحاضر توسط روشنفکران «سیلیکون ولی» مورد بررسی دقیق قرار گرفته است. سرمایهگذاران نیز مدل نوظهور را با دقت بررسی کردهاند تا دقیقاً بفهمند که چه تأثیری میتواند بر این صنعت داشته باشد.
تا به امروز، نظر بر این است که هیجان اولیه ماندگار نخواهد بود. «تریستان جرا»، تحلیلگر ارشد تحقیقاتی در Baird، در روز دوشنبه نوشت: «دیپ سیک ادعاهای نوآوری بسیاری دارد، اما زمان نشان خواهد داد که آیا توانایی ایجاد تغییر در مدلهای فعلی هوش مصنوعی و معماریهای آن را دارد یا خیر. ما بهشدت شک داریم که این طور باشد.»
مدل دیپ سیک در فرایند استنتاج که مدلهای از پیش آموزشدیده انجام میدهند، از مدلهای برخی شرکتهای آمریکایی، عملکردی بهتر داشته است. بااینحال، ماهیت دقیق هزینههای مرتبط با توسعه مدل جدید آن مورد بحث است. دیپ سیک اعلام کرد که ۶ میلیون دلار برای آموزش مدل جدید خود هزینه کرده است. بیشتر تحلیلگران بر این باورند که این رقم بسیار بالاتر بوده، زیرا دیپ سیک بخشی از کارهای خود را بر اساس مدلهای منبعباز اوپنایآی و متا ساخته است. ازآنجاییکه مدل دیپ سیک بر اساس تحقیقات موجود ایجاد شده، هزینههای آن با یک «مدل از صفر» قابل مقایسه نیست.
همچنین مشخص نیست که دیپ سیک از چه تعداد چیپ و چه مقدار قدرت محاسباتی استفاده میکند و از کجا آنها را به دست آورده است. «الکساندر وانگ»، مدیرعامل Scale AI و جوانترین میلیاردر خودساخته جهان، گفت که دیپ سیک چیپهای H100 انویدیا را دارد که نباید داشته باشد. اینها قدرتمندترین چیپهای انویدیا هستند و تحتکنترلهای صادراتی قرار دارند که فروش آنها به چین ممنوع است. علاوهبر آن، اگر روشهای جدید دیپ سیک به همان اندازه کارآمد باشند که به نظر میرسند، دلیلی وجود ندارد که رقبا نتوانند آنها را کپی کنند.
آیا شرکتهای هوش مصنوعی آمریکایی رقابتی باقی خواهند ماند؟
گوگل، مایکروسافت و سایر شرکتهای بزرگ تکنولوژی آمریکا بیش از هر زمان دیگری در تلاشاند تا با دیپ سیک رقابت کنند. پیش از انتشار اخیر دیپ سیک، وال استریت معتقد بود که شرکتهای آمریکایی در مسابقه تسلیحات هوش مصنوعی پیشرو هستند؛ اما حالا به نظر میرسد که چین نیز به یکی از رهبران این مسابقه تبدیل شده است.
مدل دیپ سیک منبعباز است؛ به این معنا که پژوهشگران و توسعهدهندگان میتوانند به کد اصلی آن دسترسی پیدا کنند. این امر ممکن است شرکتهای هوش مصنوعی آمریکایی را وادار به تطبیق با روشهای جدید کند.
«لارس نیمان»، مدیر بازاریابی ارشد در CUDO Compute، معتقد است که برخی از شرکتهای هوش مصنوعی آمریکایی مجبور به استفاده از کشفیات جدید خواهند شد. او میگوید: «شرکتهای هوش مصنوعی رقابتی باقی خواهند ماند، اما با چالشهایی نیز مواجه هستند.»
«ژان-باپتیست ووتیه»، رهبر سیاست اقتصادی جهانی در Wautier Family Office، معتقد است که شرکتهای بزرگ تکنولوژی آمریکایی همچنان جایگاه رهبری خود را در هوش مصنوعی حفظ خواهند کرد؛ اما با موفقیت دیپ سیک، ارزش این رهبری ممکن است تغییر کند. او میگوید: «اگر این روند ادامه یابد، ممکن است به بازنگری در سهام شرکتهایی که به هوش مصنوعی وابسته هستند، منجر شود.»
سرمایهگذاری در سهام هوش مصنوعی چینی
باتوجهبه کاهش شدید سهام هوش مصنوعی آمریکا، پس از اخبار دیپ سیک، بسیاری از سرمایهگذاران بهدنبال فرصتهایی برای سرمایهگذاری در سهام هوش مصنوعی چینی هستند. البته دیپ سیک یک شرکت خصوصی است و امکان خرید مستقیم سهام آن وجود ندارد، مگر اینکه در آینده عرضه اولیه عمومی انجام دهد. بااینحال، اخبار دیپ سیک باعث افزایش قیمت سهام شرکتهای تکنولوژی چینی، مانند Alibaba ،Baidu و VNET Group شده است. در عین حال، باید به این نکته توجه داشته باشید که سرمایهگذاری در شرکتهای چینی به این سادگیها نیست.
«دیوید ماترازی»، مدیرعامل Galileo FX، میگوید که سرمایهگذاران باید با احتیاط به سهامهای چینی لیستشده در آمریکا نزدیک شوند. او توضیح میدهد: «چند سال پیش، سرمایهگذاری در چین بسیار محبوب بود، اما بسیاری از مردم ضرر کردند.» او اشاره میکند که فرهنگ کسبوکار و اولویتهای ملی چین متفاوت از آمریکا است و این تفاوتها میتواند تأثیر زیادی بر عملکرد سهام چینی داشته باشد.
در سالهای اخیر، دولت چین سرکوبهای نظارتی شدیدی انجام داده که بیش از ۱.۱ تریلیون دلار از ارزش بازار شرکتهای بزرگ تکنولوژی چینی را از بین برده است. قیمت سهام Alibaba و Tencent در بدترین دوره این سرکوبها بیش از ۷۵درصد کاهش یافت. همچنین، چین اقداماتی مشابه را بر سهام کازینو و آموزش اعمال کرده است.
در پنج سال گذشته، این سرکوبها بهطور کامل بازار سهام چین را تضعیف کردهاند. در این مدت، SPDR S&P 500 ETF Trust بازدهی کلی حدود ۱۰۰درصد داشته؛ درحالیکه iShares China Large-Cap ETF زیان ۱۲.۵درصد را نشان داده است.
علاوهبر آن، ناظران آمریکایی تهدید کردهاند که سهامهای چینی را که با قوانین حسابداری سختگیرانه مطابقت ندارند، از لیست خارج کنند. برای سرمایهگذاران آمریکایی دشوار است که صحت اخبار و حسابداری را که از چین میآید، تأیید کنند و برخی از افراد در صنعت، نسبت به ادعاهای دیپ سیک شک دارند. «داریو آمودی»، مدیرعامل Anthropic، بهاحتمال قاچاق غیرقانونی دهها هزار GPU پیشرفته هوش مصنوعی توسط دیپ سیک اشاره کرده و «ایلان ماسک»، بنیانگذار xAI، گفته است که دیپ سیک بهوضوح درباره منابع خود دروغ میگوید.
با وجود همه این چالشها، اگر سرمایهگذاران آمریکایی به دیپ سیک اعتماد کنند، تنشهای بالا بین آمریکا و چین، همچنان یک ریسک بزرگ باقی میماند. دونالد ترامپ نیز جنگ تجاری با چین را بهعنوان یکی از محورهای اصلی دوره اول ریاستجمهوری خود قرار داد و تهدید کرده است که در دوره دوم خود، تعرفه ۶۰درصدی را بر تمام کالاهای وارداتی از چین اعمال کند.
سخن پایانی
ظهور دیپ سیک در عرصه هوش مصنوعی جهانی نشاندهنده تحولات عظیمی است که در این حوزه رخ میدهد. این رقابت بین شرق و غرب نهتنها بر تکنولوژی، بلکه بر اقتصاد جهانی نیز تأثیراتی عمیق خواهد داشت. بااینحال، آنچه بیشتر اهمیت دارد، همکاری و نوآوری مداوم برای پیشرفت این فناوریها است.
دیپ سیک با هزینه کمتر و کارایی بالاتر بهعنوان یک رقیب جدی برای مدلهای هوش مصنوعی آمریکایی مطرح شده است؛ اما به یاد داشته باشیم که این نوآوریها و رقابتها میتوانند به پیشرفتهایی بیشتر در حوزه هوش مصنوعی منجر شوند و در نهایت، بهنفع جامعه جهانی باشند.
آینده هوش مصنوعی همچنان پر از فرصتها و چالشها است. شرکتها و کشورها باید با همکاری و تلاشهای مشترک بهدنبال توسعه و بهرهبرداری از این فناوریها باشند تا بتوانند از پتانسیلهای بیپایان هوش مصنوعی بهرهمند شوند.