از زمان پیدایش ارزهای دیجیتال، شبکههای مختلفی ظهور کردهاند که بسیاری از آنها، با استفاده از هاردفورک یا انشعاب، از دل بلاکچینهای اصلی، ساخته شدهاند. در واقع، هاردفورکها اصلاحاتی در کد منبع یک بلاکچین هستند که در اثر اختلافنظر یا با هدف بهبود قابلیتهای شبکه، ایجاد میشوند. این انشعابها میتوانند اصلاحات جزئی، بهروزرسانی تدریجی نرمافزار یا تغییرات اساسی پروتکل را در بر بگیرند. اتریوم (Ethereum) نیز بهعنوان بزرگترین شبکه رمزارزی، تاکنون با انشعابهای مختلفی مواجه شده است که برخی از آنها، دنیای ارزهای دیجیتال را دگرگون کردهاند. به همین خاطر، در این مطلب از دلتا کالج، ابتدا به شما میگوییم که هارد فورک اتریوم چیست. سپس، بهسراغ تاریخچه هاردفورک اتریوم میرویم و انشعابهای اساسی این شبکه را بررسی میکنیم.
فهرست مطالب:
هارد فورک اتریوم چیست؟
هاردفورک اتریوم (Ethereum Hard Fork) یک انشعاب در بلاکچین اتریوم است که منجر به شکلگیری دو نسخه مجزا، با تاریخچه تراکنشها و قوانین متفاوت میشود. در واقع، این انشعابها به تغییراتی اساسی اشاره دارند که با نسخههای قبلی سازگار نیستند و اغلب منجر به ایجاد یک ارز دیجیتال جدید میشوند. این فرایند به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا عملکرد اتریوم را بهبود ببخشند، مشکلات موجود را حل کنند و قابلیتهای جدیدی را ارائه دهند. برای مثال، یکی از معروفترین هارد فورک های اتریوم، مربوط به اتریوم کلاسیک (Ethereum Classic) بود که بهمنظور حل مشکل قرارداد هوشمند «دائو» (DAO) ایجاد شد.
از طرفی، توسعه موفق یک هارد فورک اتریوم به برنامهریزی دقیق، توافق جامعه و آزمایشهای گسترده نیاز دارد تا اطمینان حاصل شود که این تغییرات بهخوبی ادغام و پذیرفته خواهند شد. علاوهبر آن، با ادامه تکامل این شبکه، هاردفورکها همچنان بهعنوان ابزاری حیاتی برای افزایش انعطافپذیری و رشد مداوم آن باقی خواهند ماند.
هدف از هاردفورک اتریوم چیست؟
پیش از اینکه بهسراغ تاریخ هارد فورک اتریوم برویم، باید ببینیم که این انشعابها با چه هدفی ایجاد میشوند. هارد فورک اتریوم با اهداف متفاوتی رخ میدهد و میتواند تأثیراتی عمیق بر عملکرد و کارایی شبکه داشته باشد. معمولاً این تغییرات بهبود عملکرد شبکه را بههمراه دارند و به پیشبرد اهداف جامعه اتریوم کمک میکنند. ازاینرو، در ادامه، اهداف اصلی ایجاد انشعاب را بررسی خواهیم کرد:
- افزایش امنیت: یکی از اصلیترین اهداف هاردفورک اتریوم، بهبود امنیت شبکه است. ازاینطریق، با اعمال تغییرات و بهروزرسانیهای جدید، میتوان آسیبپذیریها را شناخت و از حملات سایبری جلوگیری کرد.
- بهبود مقیاسپذیری: با افزایش تعداد کاربران و تراکنشها، نیاز به گسترش ظرفیت پردازش شبکه نیز بیشتر میشود. تاریخ هارد فورک اتریوم نشان میدهد که برخی از آنها با بهروزرسانی پروتکلها و معرفی تکنولوژیهای جدید، توانایی شبکه را برای پردازش تراکنشهای بیشتر، بهبود دادهاند.
- رفع باگها و مشکلات فنی: این انشعابها میتوانند برای اصلاح باگها و مشکلات فنی موجود در کدهای شبکه نیز کاربرد داشته باشند. این تغییرات باعث پایداری شبکه و افزایش اعتماد به آن خواهند شد.
- معرفی ویژگیها و قابلیتهای جدید: برای افزودن امکانات و ویژگیهایی نوین به شبکه نیز میتوان از هارد فورک جدید اتریوم استفاده کرد. ازاینطریق، تجربه کاربری بهبود مییابد و امکان ایجاد برنامههای جدید و نوآورانه فراهم میشود.
- تغییر قوانین اجماع: تاریخ هارد فورک اتریوم نشان میدهد که این انشعابها برای تغییر مکانیزم اجماع از اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) نیز کاربرد دارند. این تغییر اساسی به بهبود فرایند تایید تراکنشها، افزایش امنیت و بالابردن کارایی شبکه کمک میکند.
مروری بر هارد فورک های اتریوم
برای اینکه تغییرات اساسی این شبکه را بشناسید، در این بخش، به شما میگوییم که اولین هارد فورک اتریوم چه زمانی رخ داد و چه هدفی را دنبال میکرد. همچنین، در ادامه، تاریخچه کلی هاردفورک اتریوم را بررسی میکنیم.
هاردفورک فرانتیر (Frontier)
اگر میخواهید بدانید که اولین هارد فورک اتریوم چه زمانی رخ داد، باید به نسخه عملیاتی اولیه این شبکه رجوع کنید. این نسخه، با نام فرانتیر، در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۵ راهاندازی شد و قصد داشت تا یک پلتفرم عملیاتی جامع برای کاربران و توسعهدهندگان باشد. هدف اصلی از پیادهسازی فرانتیر، آزمایش و توسعه اولیه شبکه اتریوم و ارائه بستری برای اجرای قراردادهای هوشمند بود.
هاردفورک فرانتیر بهعنوان نقطه آغاز فعالیت شبکه اتریوم، نقشی اساسی را در توسعه و تکامل این بلاکچین بر عهده داشت و به زیربنایی برای توسعه آن تبدیل شد. این هارد فورک اتریوم به توسعهدهندگان و کاربران اجازه داد تا اولین گامها را برای استفاده از فناوری اتریوم بردارند و از تجربیات خود برای بهبود کارایی سیستم استفاده کنند.
هارد فورک اتریوم کلاسیک
وقتی تاریخ اولین هاردفورک اتریوم را بررسی میکنیم، به شبکه و رمزارز اتریوم کلاسیک میرسیم که یکی از بحثبرانگیزترین انشعابهای اتریوم بود. این هاردفورک زمانی رخ داد که تیم توسعهدهنده اتریوم متوجه شد که قرارداد هوشمند «دائو» (DAO) یا «سازمان مستقل غیرمتمرکز» هک شده است. بنابراین، توسعهدهندگان تصمیم گرفتند که با بازنشانی تاریخچه شبکه، ارزهای مسروقه را به صاحبانشان بازگردانند. این مسئله تناقضهایی آشکار را در جامعه ایجاد کرد؛ چراکه بازنشانی شبکه با اهداف فناوری بلاکچین در تضاد بود.
حامیان اولین هارد فورک اتریوم اعتقاد داشتند که تیم توسعهدهنده باید بهسرعت اقدام کند تا اعتماد کاربران به شبکه حفظ شده و از وقوع چنین مشکلاتی، در آینده، جلوگیری شود. در سوی مقابل، مخالفان این انشعاب بر این باور بودند که چنین تغییری نقض اصول غیرمتمرکز دنیای رمزارزها است. در واقع، آنها بهدنبال حفظ روند طبیعی شبکه اتریوم بودند.
در نهایت، با انجام رأیگیری، تاریخ اولین هارد فورک اتریوم، ۲ سال پس از راهاندازی بلاکچین اولیه، فرارسید و دو نسخه جداگانه از شبکه ایجاد شد. مخالفان انشعاب نیز نسخه قدیمی را با همان وضعیت ادامه دادند که امروزه به آن، اتریوم کلاسیک میگوییم. شاید برایتان جالب باشد که سارق دائو همچنان مقادیر زیادی اتریوم کلاسیک را در یک کیف پول حفظ کرده و به آن دست نزده است.
هارد فورک اتریوم صفر (EtherZero)
هارد فورک بعدی اتریوم با عنوان اتر زیرو یا اتریوم صفر شناخته میشود. این انشعاب، بهجای ایجاد تغییرات اساسی، بهدنبال بهبود عملکرد شبکه بود. در واقع، توسعهدهندگان هاردفورک اتریوم صفر را با هدف افزایش سرعت تراکنشها و حذف کامل کارمزدها پیادهسازی کردند. این اهداف جسورانه، توجه بسیاری از فعالان دنیای ارزهای دیجیتال را به خود جلب کرد.
اتر زیرو بر اساس مکانیزم اثبات کار (Proof of Work) طراحی شد؛ یعنی همچنان بر فرایند استخراج ازطریق ریگهای GPU متکی بود. بااینحال، برنامههایی برای پیادهسازی سیستم مسترنود و استفاده از الگوریتم اثبات سهام، در آینده، وجود دارند که میتوانند کارایی بهتر و کارمزد کمتر را برای این شبکه به ارمغان بیاورند. ازاینرو، اهداف بلندپروازانه این هارد فورک اتریوم، تعهد این پروژه را به پیشرفت و بهبود مستمر نشان میدهند.
هاردفورک متروپلیس (Metropolis)
هاردفورک متروپلیس یکی از مهمترین تغییرات در شبکه اتریوم است که به دو مرحله اصلی، بیزانتیوم (Byzantium) و کنستانتینوپل یا قسطنطنیه (Constantinople) تقسیم میشود. در واقع، متروپلیس برای بهبود کارایی کلی شبکه و کاهش فشار بر روی آن طراحی شده است. این هاردفورک اتریوم با هدف افزایش کارایی شبکه، بهبود امنیت و کاهش هزینههای استخراج ایجاد شد تا تراکنشهایی سریعتر و امکاناتی بیشتر را در اختیار کاربران و توسعهدهندگان قرار دهد. ازاینرو، در ادامه، بررسی میکنیم که این هارد فورک اتریوم چیست.
هاردفورک بیزانتیوم (Byzantium)
مرحله اول از هاردفورک متروپلیس، با عنوان بیزانتیوم، در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۷ اجرا شد. این بخش شامل افزایش امنیت، بهبود سرعت تراکنشها و تقویت سیستم اثبات کار بود. همچنین، هاردفورک اتریوم بیزانتیوم قصد داشت تا مکانیزم اثبات کار را تا پیش از انتقال به اثبات سهام، بهبود دهد.
هاردفورک کنستانتینوپل (Constantinople)
هارد فورک بعدی اتریوم کنستانتینوپل است که در در ۲۸ فوریه ۲۰۱۹ به اجرا درآمد. این مرحله بر افزایش کارایی شبکه و کاهش هزینههای استخراج تمرکز داشت. همچنین، با پیادهسازی کنستانتینوپل، سیستم اثبات سهام به شبکه اضافه شد تا بهمرور، بهطور کامل جایگزین مکانیزم اثبات کار شود.
هاردفورک استانبول (Istanbul)
در ۶ دسامبر ۲۰۱۹، زمان اجرای یکی دیگر از هارد فورک های اتریوم با عنوان استانبول فرارسید. هدف اصلی این انشعاب افزایش کارایی شبکه، کاهش هزینههای استخراج و افزایش امنیت بود. بر همین اساس، در این مرحله، چند «پروپوزال بهبود شبکه اتریوم» (EIP) ارائه شدند که به شرح زیر هستند:
- EIP-152: در این هارد فورک جدید اتریوم، تابع هشینگ BLAKE2 به شبکه اضافه شد. BLAKE2 یک الگوریتم هش با امنیت بالا است که نسبت به سایر الگوریتمهای مشابه، کارایی بالاتری دارد. افزودن این الگوریتم به اتریوم باعث افزایش امنیت و کارایی تراکنشها میشود.
- EIP-1108: این پروپوزال بهدنبال کاهش هزینههای پیشپردازنده (Precompile) در نمودارهای مختلط (Elliptic Curve Arithmetic) است. این تغییرات باعث کاهش هزینه کارمزدها در محاسبات مرتبط با «رمزنگاری منحنی بیضوی» میشوند که در بسیاری از نرمافزارهای کاربردی اتریوم به کار میروند. ازاینطریق، تراکنشهای پیچیده رمزنگاری بهصرفهتر و سریعتر خواهند بود.
- EIP-1344: اضافهشدن ویژگی Chain ID به شبکه، برای جلوگیری از حملات تکراری (Replay Attacks)، دستاورد دیگر این هاردفورک اتریوم است. ویژگی Chain ID به هر زنجیره بلاکچین یک شناسه منحصربهفرد اختصاص میدهد. این ویژگی از تکرار تراکنشها در زنجیرههای مختلف جلوگیری میکند و امنیت تراکنشها را بالا میبرد.
- EIP-1844: این پروپوزال قیمت بعضی از آپکدها (Opcodes) را تغییر داد تا بین هزینههای کارمزدها و مصرف منابع، تعادل برقرار شود.
- EIP-2028: این هاردفورک اتریوم با کاهش کارمزدهای دادههای آنچین (Onchain)، باعث کاهش هزینههای کلی تراکنشها و افزایش کاربردپذیری شبکه شد.
هاردفورک اتریوم لندن (London)
هاردفورک لندن که در ۵ اوت ۲۰۲۱ پیادهسازی شد، تغییراتی اساسی را در مکانیزم کارمزد شبکه ایجاد کرد. همچنین، این انشعاب زمینهای برای اجرای نسخه اثبات سهام یا اتریوم ۲ بود. ازاینرو، با مطالعه تغییرات زیر، بهخوبی متوجه میشوید که این هارد فورک اتریوم چیست:
- EIP-1559: این پروپوزال سیستم کارمزدهای شبکه را بهبود بخشید. در واقع، در سیستم قبلی، کاربران باید کارمزدهای مد نظر خود را پیشنهاد میدادند و سپس، معاملات بر اساس این قیمتها در صف پردازش قرار میگرفتند. بااینحال، پس از این هاردفورک اتریوم، هر بلوک یک هزینه اساسی (Base Fee) دارد که بر اساس تراکم شبکه تنظیم میشود. این تغییر باعث کاهش نوسانات کارمزدها شده و امکان پیشبینی هزینهها را فراهم میکند.
- EIP-3198: این تغییرات باعث شد تا هزینه اجرای آپکدها کاهش یابد.
- EIP-3529: دستاورد بعدی این هارد فورک جدید اتریوم، کاهش هزینه آپکدهای مربوط به عملیات حافظه (memory operations) بود که کارایی کلی شبکه را بالا میبرد.
- EIP-3541: ازاینطریق، مقرراتی برای جلوگیری از اجرای آپکدهای نامشخص (unknown opcodes) وضع شدند تا مانع ضعفهای امنیتی شوند.
- EIP-3554: این پروپوزال جلوی عمیقشدن بیشتر الگوریتم اثبات کار را تا پیادهسازی نسخه اثبات سهام میگرفت.
هاردفورک شانگهای اتریوم (Shanghai)
از اولین هارد فورک اتریوم تاکنون، تغییرات مختلفی در این شبکه ایجاد شدهاند تا کارایی آن را افزایش دهند. یکی از مهمترین تغییرات اتریوم، آپدیت شانگهای است. این هاردفورک تغییرات زیر را در شبکه اعمال میکند:
- EIP-4888: پیادهسازی این پروپوزال به کاهش کارمزد تراکنشها و بهینهسازی مصرف منابع شبکه میانجامد.
- EIP-4895: دستاورد دیگر این هاردفورک اتریوم، افزایش ظرفیت پردازش تراکنشها با استفاده از تکنیکهای جدید است.
- EIP-4910: پیادهسازی الگوریتمهای بهبودیافته نیز به افزایش امنیت شبکه کمک میکند.
- EIP-4955: انشعاب شانگهای با ایجاد تغییراتی در ساختار دادههای بلاکچین، باعث بهبود سرعت و کارایی تراکنشها میشود.
- EIP-4999: در این تغییرات، ویژگیهایی جدید برای افزایش کارایی نرمافزارهای غیرمتمرکز ارائه شدهاند.
آخرین هارد فورک اتریوم چیست؟
هارد فورک جدید اتریوم دنکون (Dencun) نامیده میشود که از ترکیب هاردفورکهای کنکن (Cancun) و دنب (Deneb) ایجاد شده است. این هاردفورک، در ۱۳ مارس ۲۰۲۴، با هدف بهبود مقیاسپذیری و افزایش کارایی شبکه اجرایی شد. تغییرات دنکون عبارتاند از:
- EIP-4844: این تغییر باعث کاهش چشمگیر هزینههای ذخیرهسازی داده بر روی رولآپهای لایه ۲ اتریوم میشود. این هدف با معرفی بلابهای (Blobs) داده امکانپذیر شده و به رولآپها اجازه میدهد تا برای مدتزمانی کوتاه، دادهها را روی میننت (Mainnet) اتریوم منتشر کنند. این مسئله کارمزد تراکنشها را برای کاربران رولآپهای لایه دوم بهشدت کاهش میدهد.
- EIP-7514: این هاردفورک اتریوم با محدودکردن نرخ ریزش (Churn rate) به حداکثر هشت اعتبارسنج در هر ایپاک (Epoch)، باعث کاهش صدور رمز ارز ETH میشود. این تغییر با کاهش نرخ رشد اترهای تولیدی جدید و سادهسازی الزامات سختافزاری برای اپراتورهای گره، به تمرکززدایی بیشتر شبکه کمک میکند.
علاوهبر آن، هارد فورک جدید اتریوم به استیککنندگان اجازه میدهد تا فرایند سهامگذاری را به سایر گرهها واگذار کنند و از امکان خروج امن و برداشت وجوه خود در زمان دلخواه بهرهمند شوند.
هاردفورک اتریوم چه تاثیری بر قیمت آن دارد؟
هاردفورک های اتریوم میتوانند تأثیرات گستردهای بر قیمت این ارز دیجیتال داشته باشند. ازاینرو، در این بخش، به جنبههای مختلف این تأثیرات میپردازیم:
- افزایش اعتماد و پذیرش: هارد فورک جدید اتریوم با هدف بهبود امنیت، کارایی و مقیاسپذیری شبکه پیادهسازی میشود. این ویژگیها میتوانند اعتماد کاربران و سرمایهگذاران را افزایش دهند و میزان تقاضا را برای خرید ETH بالا ببرند.
- تغییر در عرضه و تقاضا: بعضی از انشعابها تغییراتی را در فرایند استخراج و عرضه اتریوم ایجاد میکنند. بهعنوان مثال، تغییراتی در سیستم کارمزدها یا مدلهای اجماع شبکه میتوانند تأثیری مستقیم بر میزان عرضه و تقاضا داشته باشند و قیمت ETH را تحتتأثیر قرار دهند.
- افزایش کاربردپذیری: معرفی ویژگیها و قابلیتهای جدید در زمان هارد فورک اتریوم، میتواند به افزایش کاربردپذیری شبکه کمک کند. با افزایش کاربردهای مختلف، تقاضا برای اتر نیز بیشتر شده و طبیعتاً قیمت آن افزایش مییابد.
- واکنش بازار: واکنشهای مثبت و منفی به انشعابهای شبکه، نوسانات زیادی را در قیمت اتریوم ایجاد میکنند.
چالشهای مربوط به هارد فورک های اتریوم
ایجاد انشعاب در شبکه، با وجود تمام مزایا و بهبودهایی که بههمراه دارد، میتواند چالشهایی را نیز ایجاد کند. به همین خاطر، در ادامه، بررسی میکنیم که چالشهای مربوط به هارد فورک اتریوم چیست:
۱. مشکلات امنیتی: هاردفورک های اتریوم میتوانند هدفی برای حملات هکرها باشند. در واقع، این انشعابها تغییراتی بزرگ را ایجاد میکنند و احتمال دارد که شکافهای امنیتی جدیدی را به نمایش بگذارند. هکرها میتوانند با استفاده از این شکافها، در عملکرد اتریوم، اختلال ایجاد کنند.
۲. مشکلات فنی و اجرایی: گاهی ممکن است که اجرای هاردفورک اتریوم با مشکلات فنی مواجه شود. این مشکلات میتوانند شامل خطاهای برنامهنویسی، ناسازگاری با نسخههای قبلی و نقصهای تکنیکی باشند که عملکرد شبکه را تحتتأثیر قرار میدهند.
۳. اختلافات جامعه: در برخی از مواقع، بهروزرسانیهای شبکه اختلافاتی را در جامعه کاربران و توسعهدهندگان در پی دارند. بهعنوان مثال، اولین هارد فورک اتریوم با ایجاد دودستگی در جامعه، دو شبکه کاملاً متمایز را ایجاد کرد.
4. مشکلات اقتصادی: معمولاً در نزدیکی زمان هارد فورک اتریوم، نوسانات قیمت اتر افزایش مییابد و سرمایهگذاران را با چالش مواجه میکند. همچنین، احتمال دارد که هزینههای پیادهسازی انشعاب نیز زیاد باشد.
جمعبندی
هاردفورک اتریوم نقشی بسیار حیاتی را در تکامل و بهبود این شبکه بر عهده دارد. از اولین هارد فورک اتریوم تا آخرین بهروزرسانیهای شبکه، همگی با هدف افزایش کارایی و کاهش هزینههای تراکنشها پیادهسازی شدهاند. بهاینترتیب، این انشعابها توانستهاند با معرفی ویژگیها و قابلیتهای جدید، تجربه کاربری را بهبود ببخشند و این شبکه را به یکی از قویترین و پویاترین بلاکچینهای دنیای غیرمتمرکز تبدیل کنند.
بااینحال، هارد فورک های اتریوم بدون چالش نیز نبودهاند؛ چراکه این تغییرات میتوانند با مسائل امنیتی، اختلافات جامعه، مشکلات اقتصادی و چالشهای قانونی همراه باشند. بااینحال، با برنامهریزی دقیق و همکاری جامعه، در اغلب مواقع، این چالشها بهخوبی مدیریت شدهاند. از طرفی، اطلاع از هارد فورک بعدی اتریوم به شما کمک میکند تا با چشمانداز آینده این شبکه بیشتر آشنا شوید و به پیشبینی قیمت ETH از دیدگاه بنیادین بپردازید. به همین خاطر، در این مطلب از دلتا کالج، به شما گفتیم که هارد فورک اتریوم چیست و سپس، جنبههای مختلف این بهروزرسانی را بررسی کردیم.
سؤالات متداول؛
هارد فورک اتریوم چیست؟
هاردفورک اتریوم به تغییرات اساسی و بهروزرسانیهای بزرگ در این شبکه اشاره دارد که باعث ایجاد دو نسخه مجزا از بلاکچین میشود.
اولین هارد فورک اتریوم چه زمانی رخ داد؟
اولین هارد فورک اتریوم، فرانتیر بود که در تاریخ ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۵ به اجرا درآمد و پلتفرم عملیاتی اولیه شبکه را در اختیار توسعهدهندگان و کاربران گذاشت.
مهمترین هارد فورک های اتریوم کداماند؟
از مهمترین هارد فورک های اتریوم میتوان به فرانتیر، اتریوم کلاسیک، متروپلیس (بیزانتیوم و کنستانتینوپل)، استانبول، لندن، شانگهای و دنکون اشاره کرد.
هاردفورک اتریوم چگونه بر قیمت آن تأثیر میگذارد؟
هاردفورکها با افزایش پذیرش، تغییر در میزان عرضه و تقاضا، ایجاد اختلافنظر در جامعه و… میتوانند بر قیمت ETH تأثیر داشته باشند.