ادوارد اوکلی ثورپ (Ed Thorp)، متولد ۱۴ اوت ۱۹۳۲، ریاضیدانی است که با ذهن تحلیلگر خود نه‌تنها کازینوهای لاس‌وگاس را به چالش کشید، بلکه در وال‌استریت نیز انقلابی در سرمایه‌گذاری ایجاد کرد. او که به‌عنوان «پدر سرمایه‌گذاری کمّی» شناخته می‌شود، با استفاده از مدل‌های ریاضی در معاملات سهام و آپشن‌ها، سودهای چشمگیری به دست آورد و راه را برای نسل جدیدی از تریدرها هموار کرد. داستان ثورپ که از شمارش کارت در بلک‌جک به مدیریت صندوق سرمایه‌گذاری رسید، برای سرمایه‌گذاران ایرانی که با محدودیت‌های بازار مواجه‌اند، درس‌هایی ارزشمند درباره تحلیل، انضباط و نوآوری دارد. ازاین‌رو، در این مطلب، به بررسی زندگی، استراتژی‌های معاملاتی و آموزه‌های اد ثورپ می‌پردازیم.
زندگی: از کلاس درس به تالار بورس
اد ثورپ با ترکیبی از نبوغ ریاضی و کنجکاوی، مسیری غیرمتعارف را از دنیای آکادمیک به بازارهای مالی طی کرد. داستان زندگی او نشان‌دهنده قدرت دانش و پشتکار است. ثورپ در شیکاگو متولد شد و در خانواده‌ای متوسط رشد کرد. او از کودکی به ریاضیات علاقه داشت و در دانشگاه کالیفرنیا لس‌آنجلس (UCLA) مدرک دکتری ریاضیات گرفت. در اواخر دهه ۱۹۵۰، زمانی که استاد دانشگاه بود، به بازی بلک‌جک علاقه‌مند شد. او با استفاده از نظریه احتمال، سیستمی برای شمارش کارت ابداع کرد که شانس برد در کازینو را به نفعش تغییر می‌داد. این کار منجر به نوشتن کتاب شکست دادن دیلر (Beat the Dealer) در سال ۱۹۶۲ شد که صنعت کازینو را متحول ساخت و او را به چهره‌ای شناخته‌شده تبدیل کرد.
موفقیت در کازینو، ثورپ را به بازارهای مالی سوق داد. او معتقد بود که اگر می‌توانست کازینو را با ریاضیات شکست دهد، بازار سهام هم قابل تسخیر است. در دهه ۱۹۶۰، او شروع به مطالعه بازار کرد و با همکاری شین کاسوف، مدل‌های ریاضی را برای قیمت‌گذاری آپشن‌ها توسعه داد که بعداً به مدل معروف بلک-شولز شباهت داشت. در سال ۱۹۶۹، او صندوق سرمایه‌گذاری Princeton/Newport Partners را تأسیس کرد که تا زمان انحلال در سال ۱۹۸۸، بازده سالانه حدود ۲۰درصد (پس از کسر هزینه‌ها) داشت؛ بدون حتی یک سال زیان. همچنین، ثورپ در پیش‌بینی سقوط بازار در سال ۱۹۸۷ (دوشنبه سیاه) نقش داشت و با استراتژی‌هایش از زیان‌های سنگین اجتناب کرد.
استراتژی‌های معاملاتی: ریاضیات در خدمت بازار
ثورپ با رویکرد علمی خود، معاملات را از یک بازی حدس و گمان به علمی دقیق تبدیل کرد. او یکی از اولین کسانی بود که از مدل‌های ریاضی برای شناسایی ناکارآمدی‌های بازار بهره برد. او استراتژی‌های آربیتراژ را به کار برد؛ به‌ویژه در معاملات آپشن‌ها که در دهه ۱۹۶۰ کمتر درک شده بود. ثورپ با تحلیل داده‌های تاریخی، اختلاف قیمت بین سهام و آپشن‌های مرتبط را شناسایی می‌کرد و از این فرصت‌ها سود می‌برد. برای مثال، اگر سهام یک شرکت ارزان‌تر از آپشن‌هایش بود، او سهام را می‌خرید و آپشن را می‌فروخت؛ یا برعکس، تا از تفاوت قیمت سود کسب کند. این رویکرد که بعداً به‌عنوان آربیتراژ تبدیل (convertible arbitrage) شناخته شد، اساس کار صندوق او بود.
همچنین، ثورپ از تحلیل داده‌های بزرگ (برای زمان خودش) استفاده کرد. او با کمک کامپیوترهای اولیه، الگوهای قیمتی را می‌شناخت و استراتژی‌های خود را بهینه می‌کرد. این روش‌ها که امروزه در معاملات الگوریتمی رایج است، در آن زمان انقلابی بود. علاوه‌بر آن، او به مدیریت ریسک اهمیت زیادی می‌داد؛ برای مثال، همیشه موقعیت‌هایش را با هج‌کردن (hedging) محافظت می‌کرد تا زیان‌های احتمالی را به حداقل برساند. موفقیت صندوق Princeton/Newport، با بازده سالانه ۲۰درصد از ۱۹۶۹ تا ۱۹۸۸، نشان‌دهنده دقت و کارآمدی این استراتژی‌ها بود.
ضمن اینکه ثورپ در پیش‌بینی سقوط بازار ۱۹۸۷ نقش داشت. او با تحلیل داده‌ها متوجه بیش‌ارزش‌گذاری سهام شد و با کاهش موقعیت‌های لانگ و افزایش هج، از زیان‌های سنگین دوری کرد. کتاب شکست‌دادن بازار (A Man for All Markets) که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، جزئیات این استراتژی‌ها را شرح می‌دهد و هنوز هم منبعی الهام‌بخش برای تریدرهاست.
آموزه‌ها: درس‌هایی برای سرمایه‌گذاران
موفقیت ثورپ نتیجه ترکیب دانش ریاضی، انضباط و نوآوری بود. در این بخش، درس‌های کلیدی او را برای سرمایه‌گذاران توضیح می‌دهیم:
۱. استفاده از تحلیل علمی: ثورپ نشان داد که بازارها با تحلیل دقیق قابل پیش‌بینی‌اند. برای سرمایه‌گذاران ایرانی، یادگیری تحلیل بنیادی و تکنیکال، حتی با منابع محدود، می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر کمک کند. مطالعه گزارش‌های مالی شرکت‌ها و استفاده از ابزارهای ساده مثل نمودارهای قیمتی می‌تواند ناکارآمدی‌های بازار تهران را بشناسد.
۲. مدیریت ریسک سختگیرانه: ثورپ هرگز بدون هج‌کردن یا تعیین حد ضرر معامله نمی‌کرد. این درس برای بازار پرنوسان ایران که در تیر ۱۴۰۴ شاهد ریزش شدید شاخص کل بود، حیاتی است. سرمایه‌گذاران باید همیشه بخشی از پرتفوی خود را با دارایی‌های امن (مثل طلا) محافظت کنند.
۳. یادگیری مداوم: ثورپ بدون پیش‌زمینه مالی، با مطالعه و آزمایش به موفقیت رسید. تریدرها می‌توانند از منابع آنلاین و کتاب‌های آموزشی برای بهبود دانش خود استفاده کنند، حتی در شرایطی که دسترسی به بازارهای جهانی محدود است.
۴. نوآوری در محدودیت‌ها: ثورپ با ابزارهای محدود دهه ۱۹۶۰ (کامپیوترهای ابتدایی) به موفقیت رسید. این مسئله برای ایرانیان که با تحریم‌ها و محدودیت‌های فناوری مواجه‌اند، پیامی امیدوارکننده است که با خلاقیت می‌توان بر چالش‌ها غلبه کرد.
۵. دید بلندمدت: ثورپ روی استراتژی‌های بلندمدت و پایدار تمرکز داشت. در بورس تهران که نوسانات کوتاه‌مدت (مثل ریزش‌های پس از جنگ ۱۲ روزه ۱۴۰۴) رایج است، داشتن دید ۳ تا ۵ساله می‌تواند از زیان‌های هیجانی جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
اد ثورپ، از کازینوهای لاس‌وگاس تا وال‌استریت، نشان داد که با دانش، انضباط و نوآوری می‌توان بازارهای پیچیده را تسخیر کرد. استراتژی‌های آربیتراژ و مدیریت ریسک او که منجر به بازده ۲۰درصدی صندوقش برای دو دهه شد، الگویی برای تریدرهای مدرن است. برای سرمایه‌گذاران ایرانی که با تورم، تحریم‌ها و نوسانات بازار مواجه‌اند، درس‌های ثورپ – از تحلیل علمی تا مدیریت ریسک – راهنمایی برای موفقیت در بورس تهران است. داستان او یادآوری می‌کند که حتی در محدودیت‌ها، با ذهن باز و رویکرد منظم، می‌توان به نتایج بزرگ رسید.
