در روزهای گذشته خبر دستگیری پاول دورف (Pavel Durov)، بنیانگذار تلگرام، سروصدای زیادی به پا کرد. او در فرودگاه پاریس بازداشت و به فعالسازی تراکنشهای غیرقانونی، فراهم کردن بستری برای انتشار محتوای نامناسب، همدستی در تجارت مواد مخدر و عدم همکاری با مجریان قانون متهم شد. این اتفاق نقطه عطف مهمی در تاریخ آزادی بیان است و این سؤال را برمیانگیزد که ما بهعنوان شهروندانی دیجیتالی، آیا میتوانیم بدون سانسور و افشا شدن اطلاعاتمان از اینترنت آزاد استفاده کنیم؟
جالب است بدانید که تقابل اقتدارگرایی دولتها با حامیان آزادی بیان به مورد دورف ختم نمیشود؛ بلکه پیش از او، جولیان آسانژ (Julian Assange) و ادوارد اسنودن (Edward Snowden) نیز بهای این تقابل را پرداختهاند.
فهرست مطالب:
جولیان آسانژ (Julian Assange)؛ رمزگشایی اسرار سیاه
جولیان آسانژ (۳ ژوئیه ۱۹۷۱ – استرالیا) یک برنامهنویس کامپیوتر است که سازمان رسانهای ویکیلیکس را تأسیس کرد. او در ویکیلیکس، رویکردی را در پیش گرفت که آن را «روزنامهنگاری علمی» مینامید؛ یعنی ارائه منابع اولیه با کمترین تفسیر. ازاینطریق، آسانژ هزاران سند داخلی یا طبقهبندیشده را از نهادهای دولتی و شرکتی منتشر کرد.
اولین محتوای منتشرشده در ویکیلیکس، به سال ۲۰۰۶ برمیگردد که در آن، رهبر شورشیان سومالی استفاده از افراد مسلح اجیرشده را برای ترور مقامات دولتی ترویج میداد. سپس، ویکیلیکس چندین نمونه دیگر، از جمله: جزئیات بازداشتگاه ارتش ایالات متحده در خلیج گوانتانامو، فهرست اعضای مخفیانه حزب ملی بریتانیا، اسناد داخلی جنبش ساینتولوژی و ایمیلهای خصوصی از دانشگاه ایست آنگلیا منتشر کرد.
بااینحال، اوج التهابات درباره ویکیلیکس مربوط به سال ۲۰۱۰ است؛ یعنی زمانی که این رسانه نیممیلیون سند بهدستآمده از تحلیلگر اطلاعاتی ارتش ایالات متحده، چلسی منینگ را منتشر کرد که عمدتاً مربوط به جنگهای این کشور در عراق و افغانستان بودند. ازاینطریق، آسانژ خشم دولت ایالات متحده را برانگیخت و بسیاری از مقامات این کشور خواستار تعقیب او بهعنوان تروریست شدند.
از همان سال، آسانژ تحت پیگرد قانونی گرفت و با چالشهای فراوانی روبهرو بود. او در سال ۲۰۱۰، در لندن دستگیر و در سال ۲۰۱۲، درخواستش برای استرداد به سوئد رد شد. به همین خاطر، آسانژ به سفارت اکوادور پناه برد. او تا سال ۲۰۱۹ در این حصر زندگی میکرد تا اینکه سفارت او را تحویل مقامات بریتانیا داد. در نهایت، در ژوئن ۲۰۲۴، آسانژ بهعنوان بخشی از توافق با وزارت دادگستری ایالات متحده از بازداشت بریتانیا آزاد شد. او در تمام این مدت از افشاگری علیه مقامات دست نکشید.
ادوارد اسنودن (Edward Snowden)؛ افشاگر جنجالی
در سال ۲۰۱۳، ادوارد اسنودن بهعنوان کارشناس سیستمهای فناوری با آژانس امنیت ایالات متحده همکاری میکرد. ازاینطریق، او هزاران سند فوقمحرمانه را در مورد نظارت آژانسهای امنیتی بر شهروندان آمریکایی به دست آورد. او به هنگکنگ سفر کرد تا این اسناد را در اختیار ۳ روزنامهنگار قرار دهد.
او خود را بهعنوان یک افشاگر میدید، اما دولت ایالات متحده به اسنودن به چشم یک جاسوس نگاه میکرد. به همین خاطر، وقتی اسنودن قصد داشت که از هنگکنگ به اکوادور برود، هواپیمایش در مسکو به زمین نشست.
سرویسهای اطلاعاتی روسیه به اسنودن پیشنهاد همکاری دادند، اما او نپذیرفت و تلاش کرد تا به کشورهای دیگر پناهنده شود. بااینحال، درخواست او توسط کشورهای مختلف رد شد تا اسنودن همچنان در روسیه باشد. در این مدت، دادگاههای ایالات متحده پیگیر اتهامات او بودند.
دستگیری پاول دورف (Pavel Durov)؛ داستانی مشابه
پاول دورف، کارآفرین ۳۹ ساله، بهخاطر نقشش در ایجاد یکی از محبوبترین پلتفرمهای پیامرسان جهان در سالهای اخیر خبرساز بوده است. در اواخر روز شنبه این هفته، هنگامی که دورف درحال سفر با جت شخصی خود به فرانسه بود، در فرودگاه لوبورژه، توسط مقامات این کشور دستگیر شد.
مقامات فرانسوی اتهامات متعددی را به دورف وارد کردهاند؛ اما مشخص است که این اتهامات بخشی از تحقیقات گستردهتری هستند که به حفاظت از اطلاعات کاربران توسط تلگرام مربوط میشوند. با اینکه بهمحض دستگیری دورف، سفارت روسیه اقداماتی را برای آزادی او انجام داد؛ اما مقامات فرانسوی مدت بازداشت او را تمدید کردند تا پس از ۹۶ ساعت در مورد اتهامات او تصمیمگیری کنند.
در سالهای اخیر، پلتفرم تلگرام که نزدیک به ۹۰۰ میلیون کاربر جذب کرده و به یک بازیگر اساسی در حوزه ارتباطات جهانی تبدیل شده است. این پلتفرم بیشتر بهخاطر فرایندهای رمزگذاری قوی خود شناخته میشود. خصوصاً حفاظت از حریم خصوصی توسط این پلتفرم در زمان جنگ اوکراین بهشدت زیر ذرهبین قرار گرفت. به همین خاطر، دولتها و نهادهای نظارتی تلگرام را متهم کردند که اقدامات لازم را برای جلوگیری از رفتارهای مجرمانه انجام نداده است. ازاینرو، آژانس فرانسوی OFMIN که مسئول محافظت کودکان در برابر خشونت است، حکم بازداشت دورف را صادر کرد.
زندانی شدن دورف، واکنشهای بسیاری را برانگیخت. اکثر افراد در رسانههای اجتماعی مختلف، این رفتار غرب را محکوم کرده و در تقابل با آزادی بیان و کرامت انسانی دانستند. همچنین دولتهای مختلف نیز به دستگیری بینانگذار تلگرام واکنش نشان دادند. مثلا امارات، با اشاره به اینکه دورف شهروند این کشور محسوب میشود، از دولت فرانسه خواست تا تمام خدمات کنسولی لازم را در اختیار او قرار دهد و گفت وضعیت دورف را بهصورت جدی پیگیری میکند.
دورف ۴ روز در بازداشت بود تا اینکه در غروب چهارشنبه، قاضی تحقیق حکم آزادی او را از بازداشت صادر کرد. بااینحال، دورف با اولین کیفرخواست به دادگاه معرفی خواهد شد تا پاسخگوی اتهامات خود باشد؛ بنابراین همچنان باید منتظر حواشی دادگاه وی باشیم.
نتیجهگیری؛ نقض آزادی بیان و بازارهای مالی
مورد پاول دورف شباهت فراوانی به ماجراهای ادوارد اسنودن و جولیان آسانژ دارد. چنین اتفاقاتی زمانی بیشتر سویه تاریک خود را آشکار میکنند که به پنهانکاریها و سانسورهای دولتهای بزرگ که مدعی دموکراسی هستند، توجه داشته باشیم و ادعای آزادی بیان آنها را نیز مد نظر قرار دهیم.
در واقع، این دولتها سعی میکنند تا اسناد مربوط به اقدامات ضد انسانی خود را از جامعه جهانی پنهان نگه دارند؛ درحالیکه به هر طریقی و هرطور شده میخواهند تمام اطلاعات مورد نیاز خود را حتی به قیمت از بین رفتن زندگی نوابغی چون اسنودن یا دورف بهدست آورند؛ درحالیکه از هیچ فرصتی برای سر دادن ندای آزادی در رسانههای مختلف دریغ نمیکنند.
از طرفی، چنین وقایعی بر روی اقتصاد و بازار مبتنی بر اطلاعات آزاد تأثیر منفی میگذارند. در سالهای اخیر، بازار ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین بر پایه رمزنگاری اطلاعات بنا شدهاند؛ اما دائماً نهادهای نظارتی کوشیدهاند تا راه محافظت از دادههای افراد را سد کنند. ازاینرو، ادامهداشتن چنین برخوردهایی با بزرگان حوزه اقتصاد آزاد، تبعاتی بسیار منفی برای بازارهای مالی خواهد داشت؛ کما اینکه با دستگیری دورف نیز شاهد نگرانیهای فراوانی در بازار کریپتو بودیم و قیمت تون کوین تا ۲۵ درصد سقوط کرد. این مسئله سرمایهگذاران کلان را نیز با تردید مواجه میکند و اقتصادهای نوظهور را به چالش میکشد.
