صندوق سرمایه‌گذاری بورس چیست؟ بررسی انواع، مزایا، معایب، بازدهی و…

صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟ صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم و موثر در دنیای مالی، نقش حیاتی در تسهیل و بهینه‌سازی فرآیند سرمایه‌گذاری ایفا می‌کنند. این صندوق‌ها با جمع‌آوری منابع مالی از سرمایه‌گذاران متعدد و سرمایه‌گذاری آن‌ها در دارایی‌های متنوع مانند سهام، اوراق قرضه و املاک، امکان دسترسی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری با ریسک‌های متنوع و بازدهی متفاوت را فراهم می‌آورند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری با بهره‌گیری از مدیریت حرفه‌ای و تحلیل‌های دقیق، به کاهش ریسک‌ها و افزایش بازدهی سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند. در این مقاله بررسی خواهیم کرد که صندوق سرمایه‌گذاری چیست و انواع آن کدام‌اند همچنین به مزایا و معایب آن‌ها و نحوه عملکرد این ابزارهای مالی می‌پردازیم تا روشن شود که چگونه این صندوق‌ها می‌توانند به بهبود استراتژی‌های مالی و سرمایه‌گذاری کمک کنند.

صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری در بورس تهران نوعی ابزار مالی است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد با خرید واحدهای صندوق، به صورت غیرمستقیم در بورس اوراق بهادار تهران سرمایه‌گذاری کنند. این صندوق‌ها معمولا به صورت شرکت فعالیت می‌کنند و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارند.

اگر با سازمان بورس و اوراق بهادار و نقش‌های و وظایف آن آشنایی کافی ندارید، مقاله «سازمان بورس و اوراق بهادار چیست» را در دلتا کالج از دست ندهید.

ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه گذاری چیست؟

ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری شامل تنوع سرمایه‌گذاری، مدیریت حرفه‌ای، نقدشوندگی، دسترسی به اطلاعات و پیشینه و ریسک است. صندوق‌ها به‌طورکلی در انواع مختلف دارایی‌ها مانند سهام، اوراق بهادار و سایر ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند که این امر به کاهش ریسک ناشی از سرمایه‌گذاری در یک دارایی خاص کمک می‌کند. همچنین، صندوق‌ها توسط مدیران حرفه‌ای و متخصص مدیریت می‌شوند که به بررسی و تحلیل بازار و انتخاب بهترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازند.

واحدهای صندوق‌ها معمولا به راحتی قابل خرید و فروش هستند که این ویژگی به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد به نسبت، سریع و آسان از سرمایه‌گذاری خود خارج شوند.

صندوق‌ها همچنین گزارش‌های دوره‌ای و اطلاعات مربوط به عملکرد خود را منتشر می‌کنند که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از وضعیت سرمایه‌گذاری خود آگاه باشند. هر صندوق با توجه به نوع دارایی‌ها و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، سطح ریسک متفاوتی دارد؛ بنابراین، سرمایه‌گذاران باید با دقت نسبت به انتخاب صندوق مناسب با اهداف و تحمل ریسک خود عمل کنند.

با توجه به این ویژگی‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذارانی باشند که می‌خواهند به طور غیرمستقیم و با حداقل دانش تخصصی در بورس سرمایه‌گذاری کنند.

انواع صندوق سرمایه‌گذاری در بورس چیست؟

در پاراگراف‌های قبلی به پاسخ سوال «صندوق سرمایه گذاری در بورس چیست» پرداخته شد. در ادامه انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بررسی شده‌اند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس بر اساس نحوه معاملات به دو دسته اصلی صندوق‌های صدور و ابطالی و صندوق‌های قابل معامله تقسیم می‌شوند. در ادامه، انواع این صندوق‌ها به تفصیل توضیح داده شده‌ است:

صندوق صدور و ابطالی

صندوق‌های صدور و ابطال یا غیر قابل معامله، صندوق‌هایی هستند که خرید و فروش واحدهای آن‌ها از طریق فرآیند صدور و ابطال انجام می‌شود. در این صندوق‌ها واحد سرمایه‌گذاری یا یونیت (unit)، به کوچک‌ترین بخش از صندوق گفته می‌شود. این واحدها نقش مشابهی به سهم‌های شرکت‌های بورسی دارند و قیمت آن‌ها در صندوق‌های مختلف متفاوت است.

سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به میزان سرمایه خود، تعدادی از واحدهای یک صندوق را خریداری کنند. برای انجام معاملات مربوط به خرید و فروش این صندوق‌ها، لازم است از طریق وب‌سایت رسمی هر صندوق یا با مراجعه به شعب آن اقدام کرد.

صندوق قابل معامله (ETF)

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله یا Exchange-Traded Funds نوعی صندوق هستند که به‌طور آنلاین از طریق سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها خرید و فروش می‌شوند. این صندوق‌ها دارای نماد خاصی هستند و به‌طور مشابه با سهام در بازار بورس معامله می‌شوند.

🟠 جهت آشنایی بیشتر با صندوق‌های ETF، ویژگی‌ها و انواع آن‌ها، مقاله «صندوق ETF چیست» را در دلتا کالج بخوانید.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس نوع فعالیت خود به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند. برخی از این صندوق‌ها در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند، در حالی که برخی به دارایی‌هایی مانند طلا، املاک و مستغلات و سایر زمینه‌ها اختصاص دارند. انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس ترکیب دارایی عبارتند از:

• صندوق در سهام
• صندوق درآمد ثابت
• صندوق مختلط
• صندوق طلا

در ادامه، هر یک از انواع مختلف صندوق‌های سرمایه‌گذاری ذکر شده در بالا را به تفصیل بررسی می‌کنیم.

صندوق در سهام

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام، حداقل ۷۰ درصد از منابع خود را در سهام شرکت‌های بورسی سرمایه‌گذاری می‌کنند. باقی‌مانده سرمایه که معمولا حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد است، در سایر ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری می‌شود.
به دلیل بالا بودن ریسک در بازار سهام، صندوق‌های سهامی نسبت به صندوق‌های کم‌ریسک‌تر مانند صندوق‌های درآمد ثابت، ریسک بیشتری دارند. این ریسک بالاتر معمولا با بازده انتظاری بیشتر همراه است.

استراتژی‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی می‌تواند متفاوت باشد؛ برخی با احتیاط و برخی با ریسک بالاتر به سرمایه‌گذاری در سهام می‌پردازند. با توجه به تاریخچه بازار سرمایه که نشان می‌دهد در بلندمدت سودآور است، این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران با دیدگاه کوتاه‌مدت مناسب نیستند.

صندوق در اوراق بهادار با درآمد ثابت

صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت به سرمایه‌گذاران، درصد مشخصی سود را به‌طور دوره‌ای، معمولا به صورت ماهانه، پرداخت می‌کنند. این صندوق‌ها طبق مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار، حداقل ۹۰ درصد از سرمایه‌ خود را در دارایی‌هایی با درآمد ثابت مانند سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت، گواهی‌های سپرده بانکی و مشابه آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.

ویژگی اصلی این نوع صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟ صندوق‌های درآمد ثابت از جمله کم‌ریسک‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند و عموما سود بیشتری نسبت به سپرده‌های بانکی ارائه می‌دهند.

صندوق مختلط

صندوق‌های مختلط نوعی دیگر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که به‌طور اختیاری بخشی از سرمایه خود را در سهام و بخشی دیگر را در دارایی‌های درآمد ثابت یا سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. معمولا ۴۰ تا ۶۰ درصد از دارایی‌های این صندوق‌ها در بازار سهام و باقی‌مانده در اوراق با درآمد ثابت، مانند سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت سرمایه‌گذاری می‌شود. ریسک صندوق‌های مختلط کمتر از صندوق‌های سهامی و بیشتر از صندوق‌های درآمد ثابت است.

صندوق طلا

صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا، منابع مالی سرمایه‌گذاران را در طلا، سکه و دارایی‌های مرتبط با طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند. بازدهی این صندوق‌ها مشابه با بازدهی طلا و سکه است. سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای این صندوق‌ها، علاوه بر بهره‌مندی از افزایش قیمت طلا، از امنیت بیشتری نسبت به نگهداری فیزیکی طلا برخوردار می‌شوند.

یکی از مزایای این صندوق‌ها این است که امکان خرید واحدهای آن‌ها با هر میزان سرمایه فراهم است. از جمله صندوق‌های فعال در این زمینه می‌توان به صندوق‌های پشتوانه سکه طلای زرافشان امید ایرانیان و طلای عیار مفید اشاره کرد.

صندوق در اوراق بهادار مبتنی بر سپرده کالایی (ETC)

صندوق‌های کالایی که به زبان لاتین Exchange-Traded Commodities نامیده می‌شوند، نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که به‌طور خاص برای معامله کالاهای مختلف در بورس طراحی شده‌اند. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به‌طور غیرمستقیم در کالاهایی مانند طلا، نقره، نفت و سایر کالاهای پایه سرمایه‌گذاری کنند؛ بدون اینکه نیاز به خرید و نگهداری فیزیکی این کالاها باشد.

صندوق جسورانه

صندوق‌های جسورانه به سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوپا و استارتاپ‌ها اختصاص دارند. این صندوق‌ها به دلیل ماهیت نوآورانه و پرریسک استارتاپ‌ها، معمولا درصد موفقیت و کسب سود کمتری دارند و ریسک بالایی برای سرمایه‌گذاران به همراه دارند.

در ایران، حدود ۱۶ صندوق جسورانه فعال هستند. به‌دلیل ریسک بالا و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان، این صندوق‌ها اغلب توسط اشخاص حقوقی و نهادهای بزرگ تامین مالی می‌شوند. نمونه‌هایی از صندوق‌های جسورانه شامل صندوق‌های رویش لوتوس، جسورانه فیروزه و جسورانه یکم آرمان آتی هستند.

صندوق پروژه‌ای

این صندوق‌ها منابع مالی سرمایه‌گذاران را برای تامین مالی پروژه‌های توجیه‌پذیر به‌کار می‌برند و سود حاصل از این پروژه‌ها را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند. در حال حاضر، صندوق سرمایه‌گذاری پروژه آرمان پرند مپنا، تنها صندوق پروژه‌ای فعال در ایران است.

صندوق زمین و ساختمان

صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان، به سرمایه‌گذاری در املاک اختصاص دارند. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به سرمایه کلان برای خرید ملک، از مزایای سرمایه‌گذاری در املاک بهره‌مند شوند. در حال حاضر، تنها ۴ صندوق زمین و ساختمان در ایران فعالیت می‌کنند.

صندوق در صندوق

صندوق در صندوق، روش سرمایه‌گذاری نسبتا جدیدی است که از سال ۱۳۹۷ با ساختار خاصی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به بازار ایران معرفی شد. برای ایجاد این نوع صندوق، حداقل سرمایه لازم ۵۰۰ میلیارد ریال تعیین شده است. صندوق‌های در صندوق می‌توانند دارای ساختار صدور و ابطالی یا قابل معامله در بورس (ETF) باشند، به این معنی که در هر دو قالب می‌توانند عمل کنند.

صندوق املاک و مستغلات

صندوق‌های املاک و مستغلات (REITs) ابزارهای مالی هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که از رشد قیمت بازار مسکن بهره‌برداری کنند. این صندوق‌ها با جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ مسکونی، به کسانی که به تنهایی قادر به دسترسی به این پروژه‌ها نیستند، فرصت مشارکت می‌دهند.

صندوق اهرمی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که از تکنیک اهرم مالی برای دستیابی به بازدهی بیشتر از سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. در این صندوق‌ها، همزمان از دو سازوکار «صدور و ابطال» و «قابل معامله در بورس (ETF)» برای سرمایه‌گذاری و انتقال مالکیت واحدها بهره‌برداری می‌شود. پرتفوی این صندوق‌ها عمدتا شامل سهام و حق تقدم سهام است.

در این نوع صندوق‌ها، سطح ریسک واحدها با سازوکار آنها مرتبط است؛ به این معنی که واحدهای صدور و ابطالی به‌طور معمول به عنوان واحدهای کم‌ریسک‌تر و واحدهای قابل معامله در بورس به عنوان واحدهای پرریسک‌تر شناخته می‌شوند.

صندوق بازارگردانی

صندوق‌های بازارگردانی یکی از انواع خاص صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که از نظر عملکرد و اهداف با سایر صندوق‌ها تفاوت‌های عمده‌ای دارند. هدف اصلی این صندوق‌ها ایجاد نقدشوندگی و حفظ تعادل در بازار سهام است.

مزایا و معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری چیست؟

در بخش‌های قبلی به این پرسش که صندوق سرمایه‌گذاری چیست و انواع آن کدام‌اند، پاسخ داده شد. در ادامه بهتر است نگاهی به مزایا و معایب این شیوه از سرمایه‌گذاری بپردازیم.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران به شمار می‌روند. یکی از اصلی‌ترین مزایای این صندوق‌ها، صرفه‌جویی در وقت و هزینه است. سرمایه‌گذاران نیازی به تحلیل روزانه بازار ندارند، زیرا مدیران صندوق وظیفه بررسی و تصمیم‌گیری را بر عهده دارند. همچنین، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به دلیل تخصص و تجربه مدیران خود، ریسک کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم دارند.

این صندوق‌ها به‌طور شفاف تحت نظارت سازمان بورس قرار دارند و فعالیت‌های مالی آن‌ها به‌طور دوره‌ای بررسی می‌شود. علاوه بر این، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارای نقدشوندگی بالایی هستند و سرمایه‌گذاران می‌توانند در زمان کوتاهی به نقدینگی دست یابند.

اما معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری چیست؟ یکی از این معایب، نبود قیمت‌گذاری لحظه‌ای برای واحدهای سرمایه‌گذاری است که ممکن است در زمان خرید و فروش باعث ایجاد تاخیر شود. همچنین، سرمایه‌گذاران در صندوق‌ها از حق شراکت در تصمیم‌گیری‌های شرکت‌ها که در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، برخوردار نیستند. علاوه بر این، پرداخت کارمزد به مدیران صندوق یکی دیگر از معایب این روش سرمایه‌گذاری است که در سرمایه‌گذاری مستقیم وجود ندارد.

در نهایت، سرمایه‌گذاران در صندوق‌ها کنترل کمتری بر جزئیات خرید و فروش دارند و تصمیمات اصلی به عهده مدیران صندوق است.

ارکان صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟

مجمع صندوق سرمایه‌گذاری، بالاترین نهاد تصمیم‌گیری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری است و با حضور حداقل نیمی از دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز و دارای حق رأی رسمیت می‌یابد. سرمایه اولیه صندوق از طریق سرمایه‌گذاران ممتاز تامین می‌شود.

وظیفه اصلی مجمع، انتخاب ارکان کلیدی صندوق از جمله مدیر، مدیر ثبت، متولی، ضامن و حسابرس است. تصمیمات مجمع برای تصویب نیاز به موافقت حداقل نصف به‌علاوه یک از حقای رای حاضران دارد.

ارکان اجرایی صندوق

• مدیر صندوق: شخصی متخصص در بازار سرمایه که گزارش‌ها و اطلاعات لازم را تهیه و به متولی، حسابرس و سازمان بورس ارائه می‌دهد.
• کارگزار: برای انجام معاملات صندوق، مدیر صندوق یک یا چند کارگزار معتبر انتخاب می‌کند.
• هیات مدیره صندوق: از پنج نفر شامل مدیر صندوق، متولی و سه نفر منتخب مجمع صندوق تشکیل می‌شود. هیات مدیره می‌تواند نمایندگان متعهد پذیره‌نویس و بازارگردان را بدون حق رأی در جلسات خود بپذیرد.
• مدیر سرمایه‌گذاری: مسئول تخصیص سرمایه‌ها به دارایی‌های مناسب و بهره‌برداری از آن‌ها برای حداکثر بازده.
• مدیر ثبت: مسئول اجرای درخواست‌های صدور و ابطال واحدهای صندوق و  در صندوق‌های بزرگ با سرمایه حداقل ۵۰ میلیارد ریال حضور دارد.
• مدیر اجرا: ویژه صندوق‌های نیکوکاری وظیفه انجام امور خیریه و ارائه گزارش‌های مربوطه را بر عهده دارد.
• مدیر ساخت: در صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان، مسئولیت اجرای پروژه‌ها را بر عهده دارد و با تصویب مجمع صندوق و تأیید سازمان انتخاب می‌شود.

ارکان نظارتی صندوق

• حسابرس: از بین موسسات حسابرسی معتبر انتخاب می‌شود و به تصویب مجمع صندوق می‌رسد. حسابرس مسئول بررسی اصول و رویه‌های مدیر و متولی و تهیه گزارش‌های مالی صندوق است.
• متولی: شخص حقوقی مورد تأیید سازمان بورس که نماینده سرمایه‌گذاران صندوق است و بر عملکرد ارکان صندوق نظارت می‌کند.

آیا صندوق‌های سرمایه‌گذاری همیشه سودآور هستند؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری همیشه سودآور نیستند و سودآوری آن‌ها به عوامل مختلفی وابسته است. نوع صندوق، کیفیت مدیریت، شرایط اقتصادی و وضعیت بازار تاثیر زیادی بر عملکرد آن‌ها دارند. در حالی که صندوق‌ها می‌توانند مزایای متعددی از جمله تنوع و مدیریت حرفه‌ای ارائه دهند، هیچ تضمینی برای سودآوری دائمی وجود ندارد.

عملکرد گذشته صندوق‌ها ممکن است به عنوان یک شاخص مفید باشد، اما نمی‌تواند تضمین‌کننده سودآوری آینده باشد. سرمایه‌گذاران باید با درک کامل از ویژگی‌ها و ریسک‌های هر صندوق، تصمیم‌گیری کنند و به تحلیل دقیق قبل از سرمایه‌گذاری توجه داشته باشند.

آنچه در مقاله «صندوق سرمایه گذاری بورس چیست» خواندید…

به طور کلی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان ابزارهای مالی کارآمد، راه‌حلی مناسب برای افرادی هستند که به دنبال دستیابی به تنوع در پرتفوی خود و بهره‌مندی از مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها هستند. این صندوق‌ها با فراهم کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف و کاهش ریسک می‌توانند به سرمایه‌گذاران کمک کنند تا به اهداف مالی خود دست یابند. همچنین، با بهره‌گیری از کارشناسان و مدیران حرفه‌ای، صندوق‌های سرمایه‌گذاری امکان دسترسی به تحلیل‌های دقیق و تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه‌تر را فراهم می‌آورند.

در نهایت، درک صحیح از انواع مختلف صندوق‌ها، مزایا و معایب آن‌ها و نحوه عملکردشان می‌تواند به سرمایه‌گذاران در انتخاب مناسب‌ترین گزینه برای سرمایه‌گذاری آن‌ها کمک کند.

سوالات متداول