ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست؟ مفهوم تمرکززدایی در کریپتو

تمرکززدایی محوری‌ترین مفهوم در حوزه کریپتوکارنسی است و هر رمز ارزی باید یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز باشد. بااین‌حال، بسیاری از ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز تا حدودی تمرکززدایی خود را برای دست‌یابی به ویژگی‌هایی مانند سرعت و کارمزد پایین، قربانی می‌کنند. ازاین‌رو، غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال در پروژه‌های مختلف دارای درجاتی متفاوت است. به همین خاطر، در این مطلب از دلتا کالج، بررسی می‌کنیم که ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست و این مفهوم چه کاربردی در حوزه رمز ارزها و فناوری بلاکچین دارد.

ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست؟

غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال به این معنا است که اطلاعات تراکنش‌ها توسط مجموعه‌ای از کاربران به ثبت می‌رسد و نیازی به نظارت شخص ثالث یا نهادی مرکزی ندارند. در واقع، در امور مالی متمرکز، تمام فعالیت‌های مالی توسط بانک‌ها، مؤسسات مالی، دولت‌ها و… نظارت می‌شدند و کاربران برای انجام تراکنش‌های خود به کسب مجوز نیاز داشتند. بااین‌حال، فناوری بلاکچین به کاربران اجازه می‌دهد تا بدون کسب مجوز تراکنش‌های ارز دیجیتال غیرمتمرکز را انجام دهند.

ازاین‌رو، کاربران برای معامله، خریدوفروش و انجام تراکنش‌های ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز با هیچ محدودیتی مواجه نیستند. همچنین، هیچ نهادی نمی‌تواند به اطلاعات شخصی افراد دسترسی داشته باشد و تراکنش‌ها به‌صورت خودکار توسط مجموعه‌ای از کاربران بر روی دفترکل توزیع‌شده یا همان بلاکچین به ثبت می‌رسند. به این کاربران گره یا نود گفته می‌شود که تراکنش‌ها را تأیید می‌کنند تا امکان انجام هیچ‌گونه تقلبی در ثبت داده‌ها وجود نداشته باشد. سپس، گره‌ها به‌صورت خودکار درباره صحت اطلاعات تراکنش‌ها به توافق یا اجماع می‌رسند. البته بلاک چین‌ها از مکانیزم‌های گوناگونی برای دست‌یابی به اجماع استفاده می‌کنند.

🟠 مقالات مرتبط: بلاکچین چیست به زبان ساده

بررسی امنیت در ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز

امنیت یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز به‌وسیله مکانیزم اجماع بلاکچین تأمین می‌شود. در واقع، پیش از به‌ثبت‌رسیدن اطلاعات یک تراکنش و تأیید آن، گره‌های موجود باید در مورد صحت آن به توافق و اجماع دست یابند. معمولاً در بلاک‌چین‌های اولیه، مانند بیت کوین، بیش از ۵۱‌درصد از گره‌ها تراکنش‌ مورد نظر را تأیید می‌کردند تا ازاین‌طریق، اجماع حاصل شود.

بلاکچین بیت کوین از مکانیزم اجماع «اثبات کار» (PoW) برای تأیید تراکنش‌های ارز دیجیتال غیرمتمرکز استفاده می‌کند. در این فرایند، میلیون‌ها کامپیوتر در سراسر جهان، تابع تصادفی بلاک‌چین را حل کرده و به پاسخی یکتا دست می‌یابند. این جواب، آدرس بلوک جدیدی است که تراکنش مورد نظر در آن ثبت می‌شود.
غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال در این فرایند سطح بسیار بالایی دارد که هیچ‌کس نمی‌تواند در اطلاعات بلاک چین دخل‌وتصرف کند؛ چراکه هزینه دست‌یابی به بیش از ۵۱درصد از گره‌ها، برای هیچ فرد متخلفی مقرون‌به‌صرفه نیست.

بااین‌وجود، مکانیزم اجماع بیت کوین به مصرف انرژی بسیار بالایی نیاز داشت. ازاین‌رو، مکانیزم‌های جدیدی برای ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز پدید آمدند. یکی از سرشناس‌ترین الگوریتم‌های جدید، «اثبات سهام» (PoS) است. در این فرایند، کاربران با سهام‌گذاری مقداری از ارز دیجیتال اختصاصی شبکه، به گره تبدیل می‌شوند و در فرایند تأیید تراکنش‌ها مشارکت می‌کنند. برخی از مکانیزم‌های جدیدتر از درجه تمرکززدایی پایین‌تری برخوردارند که انتقاداتی را متوجه آن‌ها کرده است.

عوامل موثر بر غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال و بلاکچین چیست؟

در بخش‌های قبلی، به این پرسش که ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست پاسخ دادیم و فهمیدیم که ریشه این تمرکززدایی در مکانیزم اجماع فناوری بلاک چین است. بااین‌حال، عواملی وجود دارند که تعیین‌کننده میزان غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال هستند:

• دسترسی: بلاک چین‌هایی که امکان مشارکت کاربران در فرایند اجماع خود را تسهیل می‌کنند، تمرکززدایی بالاتری دارند. برای مثال، با کاهش پاداش بیت کوین در اثر هاوینگ و افزایش هزینه تجهیزات استخراج، عملاً فرایند اجماع این شبکه به‌سوی انحصاری‌شدن پیش می‌رود که تمرکززدایی را با چالش مواجه می‌کند.
• نحوه تخصیص منابع: یکی از اصلی‌ترین جایگزین‌های مکانیزم اثبات کار، الگوریتم اثبات سهام است. در این فرایند، کاربران باید توکن‌های خود را با شبکه به اشتراک بگذارند تا به‌عنوان اعتبارسنج شناخته شوند. درصورتی‌که بنیان‌گذاران شبکه حجم زیادی از توکن را در اختیار داشته باشند، عملاً غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال را زیر سؤال می‌برند.
• نوع مکانیزم: برخی از مکانیزم‌های اجماع جدید، برای دست‌يابی به سرعت بالاتر، شیوه‌های نوینی را در پیش گرفته‌اند. در این شیوه‌ها به‌جای مشارکت حداکثری کاربران، از سهام نمایندگی‌شده استفاده می‌شود و احتمال دستکاری در سیستم توسط نماینده بالا می‌رود.
• قوانین نظارتی: اگرچه ماهیت ارز دیجیتال به غیرمتمرکزبودن آن است، اما در سال‌های اخیر، نهادهای نظارتی به‌شدت به این حوزه نفوذ کرده‌اند و تراکنش‌های کاربران را زیر نظر می‌گیرند. در همین راستا، صرافی‌های رمز ارزی و پروژه‌های مختلف مجبور شده‌اند که داده‌های مربوط به فعالیت‌های کاربران را در اختیار این نهادها بگذارند.

معرفی انواع ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز

در حالت کلی، می‌توانیم اغلب انواع ارزهای دیجیتال را نوعی ارز دیجیتال غیرمتمرکز در نظر بگیریم. بااین‌حال، بسیاری از انواع ارز دیجیتال جدیدتر، به‌دلایلی که در بخش قبلی گفتیم، از تمرکززدایی کمتری برخوردارند. به همین خاطر، در ادامه، برخی از قدرتمندترین ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز را به شما معرفی می‌کنیم.

بیت کوین (BTC)

اگرچه در سال‌های اخیر، فرایند استخراج بیت کوین به‌سمت انحصاری‌شدن پیش می‌رود و کاربران نمی‌توانند به‌سادگی در آن شرکت داشته باشند، اما هنوز هم بیت کوین غیرمتمرکزترین رمزارز دنیا است. حتی بسیاری از کارشناسان، بیت کوین را به‌عنوان تنها ارز دیجیتال غیرمتمرکز واقعی در نظر می‌گیرند.

بلاک چین بیت کوین بزرگ‌ترین شبکه مبتنی بر اثبات کار است و میلیون‌ها کامپیوتر، دَه‌ها مزرعه استخراج و ۵ استخر ماینینگ امنیت تراکنش‌های آن را تأمین می‌کنند. گفته می‌شود که این رمز ارز بیش از ۱۳ هزار گره دارد و این مسئله حمله ۵۱درصدی را برای افراد متخلف و هکرها غیرممکن می‌کند.

از طرفی، با گران‌شدن هزینه استخراج، استخرهایی پدید آمدند که قدرت ماینینگ کاربران را تجمیع می‌کنند و فرصت کسب پاداش را به آن‌ها ارائه می‌دهند. به‌این‌ترتیب، ۵ استخر استخراج بزرگ بیت کوین حدود ۷۵درصد از هش‌ریت این شبکه را در اختیار گرفته‌اند که این مسئله می‌تواند امنیت شبکه را تأمین کند. در عین حال، وجود استخرهایی با این قدرت، تاحدودی برای شبکه خطرناک است.

درباره بیت کوین بیشتر بخوانید: کار بیت کوین چیست

اتریوم (ETH)

دومین ارز دیجیتال غیرمتمرکز دنیا اتریوم است که با استفاده از مکانیزم اجماع اثبات کار ایجاد شد. در این شبکه نیز حدود ۱۰ هزار گره امنیت آن را تأمین می‌کنند. علاوه‌بر آن، اتریوم از مکانیزم اثبات سهام خود نیز رونمایی کرده است تا میزان برق مصرفی را کاهش داده و سرعت تأیید تراکنش‌ها را بالاتر ببرد. به‌این‌ترتیب، در سال‌های آینده، اتریوم به‌طور کامل به الگوریتم اثبات سهام منتقل خواهد شد.

بااین‌وجود، غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال اتریوم با بحث‌های مواجه است. برای مثال، این شبکه به‌خاطر هک‌شدن یکی از قراردادهای هوشمندش، تصمیم گرفت که تاریخچه تراکنش‌ها را به عقب برگرداند و به‌این‌ترتیب، شبکه‌ای جدید را ایجاد کند. این اقدامات با تأیید بنیان‌گذار اتریوم، «ویتالیک بوترین» (Vitalik Buterin)، انجام می‌شوند که کارشناسان او را فردی مداخله‌گر در عرضه تمرکززدایی در نظر می‌گیرند.

درباره اتریوم (ETH) بیشتر بخوانید: شبکه اتریوم چیست

لایت کوین (LTC)

لایت کوین توسط «چارلی لی» (Charlie Lee)، یکی از تئوریسین‌های ارز دیجیتال غیرمتمرکز، پایه‌گذاری شد. این رمز ارز به‌صورت یک فورک یا انشعاب از زنجیره اصلی بیت کوین به‌وجود آمد. بنابراین، لایت کوین شباهت زیادی به بیت کوین دارد؛ با این تفاوت که می‌خواهد به‌عنوان پول مجازی روزمره مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، اگر ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز را جایگزینی برای ارزهای فیات در نظر بگیریم، لایت کوین یکی از بهترین نمونه‌های آن‌ها است.

اگرچه لایت کوین از مکانیزم اجماع اثبات کار بهره می‌برد، اما الگوریتم رمزنگاری اسکریپت (Scrypt) را به کار گرفته تا ارزی سبک و سریع باشد. همچنین، توکن LTC یکی از ارزهای اولیه به حساب می‌آید و نه‌تنها بسیار شناخته‌شده است، بلکه تعداد گره‌های قابل قبولی دارد.

مونرو (XMR)

با گسترش دنیای کریپتو، رمز ارزهایی پدید آمدند که در کنار تمرکززدایی، بر حفظ حریم شخصی کاربران نیز تأکید داشتند. یکی از توکن‌های حریم خصوصی، مونرو است که بنیان‌گذارانش تمام توکن‌ها را در بین کاربران توزیع کردند. ازاین‌رو، غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال مونرو به اثبات رسیده و در کنار آن، اطلاعات شخصی کاربران را به‌شکلی ایمن پنهان می‌کند.

این شبکه نیز از مکانیزم اثبات کار استفاده کرده و حدود ۲۰۰۰ گره در سراسر جهان دارد. اگرچه این ارز دیجیتال غیرمتمرکز با تجهیزاتی ارزان‌تر هم استخراج می‌شود، اما پاداش اندک آن، کاربران را وادار می‌کند تا به استخرهای استخراج بپیوندند.

مزایا و معایب ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست؟

غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال نوید دنیای مالی مدرن و متفاوتی را می‌دهد که انسان‌ها می‌توانند به‌صورت آزادانه تراکنش‌های خود را انجام دهند. بااین‌حال، شما باید معایب رمز ارزها را نیز بشناسید و به درکی کامل درباره دنیای کریپتو دست یابید. به همین خاطر، در این بخش، بررسی می‌کنیم که مزایا و معایب ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست:

مزایای ارز دیجیتال غیرمتمرکز

مزایای ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز عبارت‌اند از:

• محیطی بدون اعتماد: کاربران برای فعالیت آزاد در این حوزه، نیازی ندارند که به شخص ثالث یا نهادهای مرکزی اعتماد کنند.
• تطبیق داده‌ها: فناوری بلاکچین داده‌ها را فقط یک‌بار و به‌صورتی ایمن به ثبت می‌رساند. این رویکرد برای کسب‌وکارها و سازمان‌ها بسیار مفید است.
• عدم سانسور: هیچ‌کس نمی‌تواند در اطلاعات فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز دستکاری کند.
• بهینه‌سازی توزیع منابع: خدمات وعده‌داده‌شده در حوزه بلاک چین به‌صورت دقیق برآورده می‌شوند و امکان تقلب در این زمینه وجود ندارد.

معایب ارز دیجیتال غیرمتمرکز

در ادامه، توضیح می‌دهیم که معایب ارز دیجیتال غیرمتمرکز چیست:

• عدم پذیرش: ارز دیجیتال غیرمتمرکز دارای محدودیت‌های ساختاری است و بلاک چین‌هایی مانند بیت کوین، نمی‌توانند از حجم بالای تراکنش‌ها در واحد زمان پشتیبانی کنند.
• مقیاس‌پذیری: مشکلات ساختاری رمز ارزها باعث می‌شود تا سرعت انتقال و انجام تراکنش‌ها پایین باشد.
• پیچیدگی: فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز به کسب دانش گسترده‌ای نیاز دارد.
• ناشناس‌بودن: هنوز هم بسیاری از مردم دنیا رمز ارزها را نمی‌شناسند و از کاربردهای آن‌ها مطلع نیستند.
• تنوع زیاد: تعداد زیاد ارز دیجیتال غیرمتمرکز در بازار می‌تواند جلوی پذیرش عمومی یک توکن را به‌عنوان پول مجازی رایج بگیرد.

سخن پایانی؛ بازار آزاد با ارز دیجیتال غیرمتمرکز

ایده اصلی بازار آزاد فراهم‌ساختن امکان فعالیت تجاری برای همه افراد است. بااین‌حال، با توجه به محدودیت‌های نظام بانکی کشورها و تحریم‌های مالی ابرقدرت‌ها، بسیاری از افراد از ساده‌ترین خدمات بانکی هم محروم هستند. برای مثال، هم‌وطنان ما نمی‌توانند تراکنش‌های بین‌المللی را انجام دهند و یا اینکه از فروشگاه‌های اینترنتی خارجی خرید کنند.

دقیقاً اینجاست که ارز دیجیتال غیرمتمرکز به‌عنوان راهکاری کارآمد مطرح می‌شود و دسترسی به بازار آزاد را برای همه مردم دنیا فراهم می‌کند. غیرمتمرکز بودن ارز دیجیتال به شما اجازه می‌دهد تا از خدمات «امور مالی غیرمتمرکز» (Defi)، مانند وام‌دهی، سهام‌گذاری و… استفاده کنید و تراکنش‌هایی بدون مجوز داشته باشید. البته باید به این نکته توجه داشت که دولت‌ها تا حد زیادی به این حوزه نفوذ کرده‌اند و سعی دارند که مانع فعالیت ناشناس افراد شوند.

سوالات متداول