فرابورس چیست؟ صفر تا صد بازار فرابورس ایران

وقتی تصمیم می‌گیرید برای سرمایه گذاری به بازارهای سرمایه وارد شوید؛ مثل این است که وارد دنیای جدیدی شده‌اید و هر قسمت آن شرایط و قوانین خاص خودش را دارد. دنیایی حرفه‌ای و تخصصی که برای نتیجه گرفتن از آن باید اطلاعات و دانش‌تان را بالا ببرید و این قسمت ماجراست که تمام پیچیدگی‌هایش برایتان شیرین و دوست‌داشتنی می‌شود. در این مقاله در راستای ساده‌سازی یک مقوله پرتکرار می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که فرابورس چیست؟ ببینیم که این بازار چیست، چه تفاوت‌‌هایی با بورس دارد، چطور می‌شود در آن معامله کردن و در آخر مزایای حضور در این بازار را بررسی کنیم. در بلاگ دلتا کالج با ما برای صفر تا صد بازار فرابورس ایران همراه باشید.  

بازار فرابورس (OTC) چیست؟

بازار فرابورس یا به عبارت دیگر Over the Counter Market یک بستر معاملاتی برای خرید و فروش سهام است که ساختاری متفاوت از بورس اصلی دارد. به بیان ساده، فرابورس بازاری است که برخلاف بورس، قوانین کمتر و ساختار ساده‌تری دارد و در نتیجه، شرایطی را فراهم می‌کند که شرکت‌های کوچک‌تر و استارتاپ‌ها هم بتوانند خودشان را عرضه کنند و از طریق عرضه سهام جذب سرمایه داشته باشند.

پس به طور کلی تفاوت اصلی بین بورس و فرابورس این است که بورس بر پایه معیارهای سخت‌گیرانه، شرکت‌های معتبر و بزرگ‌تر را فهرست می‌کند، در حالی که فرابورس انعطاف بیشتری به خرج می‌دهد و حتی شرکت‌هایی که به دلایل مختلف هنوز به بلوغ مالی نرسیده‌اند را پذیرش می‌کند تا امکان تامین مالی برای ایده‌های نوپایه و شرکت‌های کوچک‌تر با منابع کمتر را پوشش دهد. البته باید به این نکته هم اشاره کنیم که این بازار ریسک بیشتری هم برای سرمایه‌گذاران خواهد داشت همانطور که پتانسیل سود بیشتر را نیز داراست. 

ساختار بازار فرابورس چگونه است؟

بازار فرابورس ایران شامل چند بخش مختلف است که هر کدام برای نوع خاصی از شرکت‌ها طراحی شده‌اند. این ساختار به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با شناخت بهتر از ویژگی‌های هر بخش، انتخاب‌های دقیق‌تری برای سرمایه‌گذاری داشته باشند. ساختار بازار فرابورس به 4 بازار تقسیم می‌شود: بازار اول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم. شرح توضیحات هر کدام را در ادامه خواهیم داشت.

بازار اول فرابورس

این بخش از بازار فرابورس برای شرکت‌هایی است که شرایط مالی بهتری دارند و از شفافیت بالاتری برخوردارند. شرکت‌هایی که در بازار اول پذیرفته می‌شوند، معمولاً بزرگ‌تر و معتبرتر هستند و عملکرد مالی قوی‌تری دارند. ورود به این بازار به این معناست که شرکت‌ها از نظر سودآوری و ثبات مالی نسبتاً مطمئن هستند و دامنه نوسان آن از 7- تا 7+ تعیین شده است.

ویژگی‌ها:

• ریسک کمتر نسبت به بازارهای دیگر فرابورس
• شرکت‌هایی به مراتب با عملکرد بهتر
• نقدشوندگی بالاتر (یعنی خرید و فروش سهام راحت‌تر است)

بازار دوم فرابورس

بازار دوم برای شرکت‌های کوچک‌تر و نوپا طراحی شده است که ممکن است هنوز به سودآوری پایدار نرسیده باشند یا سابقه مالی کافی برای ورود به بازار اول را نداشته باشند. این بخش از فرابورس با دامنه نوسان 5- تا +5 شامل شرکت‌هایی است که تازه در حال توسعه و رشد هستند و معمولاً ریسک بیشتری دارند، اما در عین حال پتانسیل سودآوری بالایی هم دارند.

ویژگی‌ها:

• ریسک بالاتر نسبت به بازار اول
• شرکت‌های کوچک‌تر و نوپا
• امکان سودآوری بیشتر به دلیل پتانسیل رشد بالا

بازار پایه فرابورس

بازار پایه به سه دسته زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود (دامنه نوسان در بازارهای پایه زرد از 3- تا 3+، بازار نارنجی 2- تا 2+ و بازار قرمز از 1- تا 1+ است)  و مخصوص شرکت‌هایی است که شفافیت کمتری دارند یا هنوز به شرایط لازم برای پذیرش در بازار اول یا دوم نرسیده‌اند. این بخش برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال ریسک بیشتری هستند، مناسب است، اما باید دقت کنند که ممکن است نوسانات قیمت در این بازار بیشتر باشد.

• بازار زرد: کمترین ریسک در بازار پایه
• بازار نارنجی: ریسک متوسط
• بازار قرمز: بالاترین ریسک

مثال ساده: یک شرکت کوچک محلی که هنوز نتوانسته است گزارش‌های مالی دقیقی ارائه دهد، ممکن است در بازار پایه قرمز پذیرفته شود.

ویژگی‌ها:

• ریسک بسیار بالا
• نوسانات زیاد در قیمت سهام
• مناسب برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال فرصت‌های سودآوری پرریسک هستند

بازار سوم فرابورس  

بازار سوم یا بازار عرضه فرابورس مخصوص معاملات عمده است. این بخش از فرابورس برای زمانی است که شرکت‌ها یا سرمایه‌گذاران قصد دارند حجم بالایی از سهام را به‌صورت یکجا خرید و فروش کنند. در این بازار، سهام به‌صورت عمده معامله می‌شود و معمولاً برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ یا خریدهای استراتژیک استفاده می‌شود. برای مثال فرض کنید یک شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری تصمیم دارد 20 درصد از سهام یک شرکت دیگر را به‌صورت عمده خریداری کند. این معامله در بازار سوم فرابورس انجام می‌شود.

 شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار فرابورس چگونه است؟

فرابورس ایران به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های مهم بازار سرمایه، شرایط خاصی برای پذیرش شرکت‌ها دارد که به‌طور کلی در چهار دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شود:

• شرایط مالی: یکی از مهم‌ترین شرایط پذیرش شرکت‌ها، داشتن صورت‌های مالی شفاف و معتبر است. این صورت‌های مالی باید مطابق با استانداردهای حسابداری ایران تنظیم شده و نشان‌دهنده عملکرد مالی پایدار شرکت باشند. شرکت‌ها باید نشان دهند که قادر به حفظ تعهدات مالی خود هستند و از لحاظ مالی توانمندی لازم برای ورود به بازار سرمایه را دارند.
• حجم معاملات: شرکت‌ها باید نشان دهند که قادر به انجام معاملات با حجم قابل قبولی در بازار هستند. این بدان معناست که شرکت باید حداقل توانمندی لازم برای جذب تقاضا و انجام معاملات متناسب با نوع فعالیت‌های خود را دارا باشد.
• مدیریت شرکت: ساختار مدیریتی شرکت‌ها باید از شفافیت و استحکام کافی برخوردار باشد. این موضوع به ویژه برای جذب سرمایه‌گذاران اهمیت دارد، چرا که شفافیت در مدیریت موجب اعتماد بیشتر به شرکت می‌شود.
• رعایت قوانین و مقررات: یکی از اصول اصلی در پذیرش شرکت‌ها، رعایت تمام قوانین و مقررات بورس است. هرگونه تخلف از قوانین می‌تواند منجر به عدم پذیرش یا حتی حذف شرکت از فرابورس شود. این موضوع به تضمین امنیت و شفافیت بازار کمک می‌کند.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در بازار فرابورس چیست؟

پذیرش شرکت‌ها در بازار فرابورس ایران، به آنها فرصت‌های متعددی می‌دهد که به رشد و توسعه بیشتر کسب‌وکارشان کمک می‌کند. در ادامه برخی از مزایای اصلی پذیرش شرکت‌ها در فرابورس را آورده‌ایم:

• دسترسی آسان‌تر به منابع مالی: شرکت‌ها می‌توانند از طریق پذیرش در فرابورس، سرمایه‌های جدیدی جذب کنند. عرضه سهام در فرابورس، یک راه مناسب برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای یا کاهش بدهی‌های شرکت‌ها است.
• افزایش اعتبار و شهرت: پذیرفته شدن در فرابورس موجب افزایش اعتبار و شهرت شرکت‌ها می‌شود. این امر باعث جلب توجه رسانه‌ها و مشتریان جدید می‌شود که در درازمدت منجر به رشد فروش و افزایش درآمد می‌گردد.
• بهبود شفافیت مالی: پذیرش در فرابورس مستلزم ارائه صورت‌های مالی دقیق و شفاف است. این امر موجب بهبود وضعیت مالی شرکت‌ها و ارتقاء نظارت و شفافیت در عملکرد آنها می‌شود.
• امکان تجارت آزادانه سهام: شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس می‌توانند سهام خود را در بازار آزاد به فروش برسانند و از این طریق نقدینگی خود را بهبود بخشند.
• جذب سرمایه‌گذاران خارجی: پذیرش در فرابورس می‌تواند فرصتی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی باشد و به شرکت‌ها کمک می‌کند که روابط تجاری بین‌المللی خود را گسترش دهند.

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

بورس و فرابورس هر دو به‌عنوان بازارهای مالی در ایران عمل می‌کنند، اما تفاوت‌های قابل توجهی دارند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

نوع پذیرش شرکت‌ها: بورس معمولا پذیرای شرکت‌های بزرگ، معتبر و پیشرفته است که شرایط مالی و مدیریتی مطلوبی دارند. در حالی که فرابورس به شرکت‌های کوچک‌تر و متوسط‌تری که ممکن است شرایط سخت‌تری برای ورود به بورس داشته باشند، این امکان را می‌دهد که وارد بازار شوند.

محدودیت‌ها در پذیرش سهام: در بورس محدودیت‌های بیشتری برای پذیرش شرکت‌ها وجود دارد، زیرا شرکت‌ها باید بالاترین استانداردهای مالی و مدیریتی را رعایت کنند. در مقابل، فرابورس شرایط پذیرش انعطاف‌پذیرتری دارد.حجم معاملات و نوسانات بازار: بورس معمولاً با حجم معاملات بالاتر و نوسانات کمتری مواجه است، زیرا عمده شرکت‌های پذیرفته‌شده در آن بزرگ و مستحکم هستند. اما در فرابورس ممکن است نوسانات بیشتری مشاهده شود، زیرا بیشتر شرکت‌ها تازه‌وارد یا شرکت‌های کوچک‌تر هستند.

معامله در بازار فرابورس چگونه است؟

معامله در بازار فرابورس مشابه بورس است، اما به دلیل ساختار ساده‌تر و انعطاف‌پذیرتر، دسترسی آسان‌تری برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. ابتدا باید کد بورسی دریافت کنید و از طریق یک کارگزاری معتبر به سامانه‌های معاملاتی آنلاین متصل شوید. پس از انتخاب سهم مناسب بر اساس تحلیل‌های تکنیکال و فاندامنتال، می‌توانید سفارش خرید یا فروش خود را ثبت کنید. معاملات معمولاً به‌صورت سفارش محدود (با قیمت مشخص) یا سفارش بازار (با قیمت جاری بازار) انجام می‌شوند. همچنین باید بدانید که فرآیند تسویه در فرابورس به‌صورت T+2 است، یعنی سهم دو روز کاری پس از معامله به حساب شما منتقل می‌شود.

مزایای سرمایه گذاری در فرابورس ایران چیست؟

سرمایه‌گذاری در فرابورس ایران به‌عنوان یکی از بازارهای مالی نوظهور و رو به رشد، مزایای زیادی دارد که آن را به یک گزینه جذاب برای سرمایه‌گذاران تبدیل می‌کند:

• دسترسی به سهام شرکت‌های کوچک و متوسط: فرابورس به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به سهام شرکت‌های کوچک و متوسط دسترسی پیدا کنند. این موضوع برای کسانی که به دنبال سرمایه‌گذاری در شرکت‌های رو به رشد هستند، مناسب است.
• تنوع بیشتر در سبد سرمایه‌گذاری: فرابورس به دلیل پذیرش شرکت‌های مختلف در اندازه‌ها و صنایع گوناگون، فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوعی را فراهم می‌آورد. این موضوع به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع کنند و ریسک سرمایه‌گذاری‌های خود را کاهش دهند.
• فرصت‌های سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر: با توجه به اینکه فرابورس به شرکت‌های کوچک‌تر اجازه می‌دهد وارد بازار شوند، سرمایه‌گذاران می‌توانند در این بازار به دنبال فرصت‌های با ریسک کمتر و پتانسیل رشد بالا بگردند.
• شفافیت مالی بیشتر در مقایسه با بازارهای غیررسمی: بازار فرابورس برخلاف بازارهای غیررسمی، دارای نظارت‌های دقیق و شفاف است که به سرمایه‌گذاران این اطمینان را می‌دهد که اطلاعات مالی به‌صورت صحیح و به‌موقع منتشر می‌شود.
• افزایش سرعت معاملات: فرابورس به دلیل سیستم معاملات پیشرفته خود، سرعت بیشتری در انجام معاملات فراهم می‌آورد که به نفع سرمایه‌گذاران است.
• وجود امکان خرید و فروش به صورت آنلاین: در فرابورس، سرمایه‌گذاران این امکان را دارند که به‌صورت آنلاین سهام خود را خرید و فروش کنند که این موضوع باعث راحتی بیشتر و دسترسی آسان‌تر به بازار می‌شود.

جمع‌بندی

تاریخچه بورس در ایران و جهان نشان‌دهنده اهمیت این نهاد مالی در توسعه اقتصادی و تجاری است. بورس‌ها نه‌تنها به‌عنوان مکان‌هایی برای انجام معاملات مالی شناخته می‌شوند، بلکه به‌عنوان عوامل کلیدی در تسهیل تامین مالی، توسعه سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک‌های اقتصادی عمل می‌کنند. بورس‌های مختلف در جهان و ایران با تحولات و چالش‌های بسیاری روبه‌رو بوده‌اند، اما همواره نقش مهمی در تسهیل توسعه اقتصادی و مشارکت عمومی در فعالیت‌های تجاری ایفا کرده‌اند.

سوالات متداول