تاثیر کاهش نرخ بهره بر بازارهای مالی

فدرال رزرو، بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، نقشی حیاتی در تنظیم سیاست‌های پولی و اقتصادی این کشور ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین ابزارهای فدرال رزرو برای مدیریت اقتصاد، تنظیم نرخ بهره است. نرخ بهره چیست؟ نرخ بهره، هزینه استقراض پول را تعیین می‌کند و تأثیر مستقیمی بر تورم، رشد اقتصادی و اشتغال دارد.

در سال‌های اخیر، جروم پاول، رئیس فعلی فدرال رزرو، با چالش‌های متعددی در زمینه مدیریت تورم و تنظیم نرخ بهره روبرو بوده است. اخیراً، تصمیم فدرال رزرو مبنی بر کاهش نرخ بهره، توجه بسیاری را به خود جلب کرده و سؤالات متعددی را در مورد تأثیر این تصمیم بر اقتصاد آمریکا و جهان مطرح کرده است.

تاریخچه نرخ بهره‌های گذشته و روسای قبلی FED

ابتدا برای درک بهتر وضعیت فعلی، نگاهی به تاریخچه نرخ بهره در دوره‌های مختلف ریاست فدرال رزرو می‌اندازیم:

آلن گرینسپن (1987-2006):

گرینسپن دوره طولانی و پرچالشی را در فدرال رزرو سپری کرد. او با چندین بحران اقتصادی مواجه شد، از جمله سقوط بازار سهام در سال 1987 و رکود اوایل دهه 1990. گرینسپن عموماً سیاست پولی انبساطی را دنبال می‌کرد و در دوران او، نرخ بهره به طور متوسط پایین نگه داشته شد. این سیاست به رشد اقتصادی کمک کرد، اما برخی معتقدند که همین سیاست زمینه‌ساز حباب مسکن شد که نهایتاً به بحران مالی 2008 انجامید.

بن برنانکه (2006-2014):

برنانکه در بحبوحه بحران مالی 2008 هدایت فدرال رزرو را بر عهده گرفت. او با اتخاذ سیاست‌های پولی فوق‌العاده انبساطی، از جمله کاهش نرخ بهره به نزدیک صفر و اجرای برنامه‌های خرید اوراق قرضه (تسهیل کمی)، سعی در مقابله با رکود اقتصادی داشت. این اقدامات به تثبیت اقتصاد کمک کرد، اما نگرانی‌هایی را در مورد تورم آینده و وابستگی بازارها به سیاست‌های پولی انبساطی ایجاد کرد.

جنت یلن (2014-2018 ):

یلن روند تدریجی افزایش نرخ بهره را آغاز کرد. او سعی داشت با احتیاط و به تدریج سیاست‌های فوق‌العاده انبساطی دوران بحران را عادی‌سازی کند. در دوره او، اقتصاد آمریکا رشد پایدار و اشتغال بالایی را تجربه کرد، اما تورم همچنان زیر هدف 2 درصدی فدرال رزرو باقی ماند.

جروم پاول ( 2018- حال حاضر):

پاول در ابتدای دوره خود، روند افزایش نرخ بهره را ادامه داد، اما با شیوع همه‌گیری کووید-19 در سال 2020، مجبور به اتخاذ سیاست‌های پولی فوق‌العاده انبساطی شد. او نرخ بهره را به نزدیک صفر کاهش داد و برنامه‌های گسترده خرید اوراق قرضه را اجرا کرد. این اقدامات به حمایت از اقتصاد در دوران بحران کمک کرد، اما پس از بهبود شرایط، با افزایش سریع تورم مواجه شد.

در سال 2022، با افزایش نگران‌کننده تورم، پاول سیاست انقباضی شدیدی را در پیش گرفت و نرخ بهره را به سرعت افزایش داد. این اقدام با هدف مهار تورم انجام شد، اما نگرانی‌هایی را در مورد احتمال رکود اقتصادی ایجاد کرد.

کاهش اخیر نرخ بهره و تأثیر آن بر اقتصاد و بازارهای مالی

در هفته گذشته، روز چهارشنبه ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴، فدرال رزرو تصمیم به کاهش 50 واحدی نرخ بهره گرفت. این تصمیم پس از چند سال افزایش مداوم نرخ بهره، یکی از مهم‌ترین اتفاقات حال حاضر دنیای اقتصاد و بازارهای مالی به حساب می‌آید. اما چرا نرخ بهره کاهش یافت؟ در ادامه چند مورد از دلایل کاهش اخیر را بررسی می‌کنیم:

• کنترل نسبی تورم: داده‌های اخیر نشان می‌دهد که تورم تا حدودی کنترل شده و روند نزولی به خود گرفته است.
• نگرانی از رکود اقتصادی: افزایش مداوم نرخ بهره می‌تواند منجر به کند شدن رشد اقتصادی و حتی رکود شود. کاهش نرخ بهره می‌تواند به تحریک رشد اقتصادی کمک کند. این مسئله در آمار اشتغال چند هفته اخیر آمریکا به وضوح قابل مشاهده بود.
• فشارهای سیاسی و اقتصادی: با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، فشارها برای بهبود شرایط اقتصادی افزایش یافته است.

تأثیرات کوتاه‌مدت کاهش نرخ بهره بر بازارهای مالی

• بازار سهام: معمولاً با کاهش نرخ بهره، بازار سهام واکنش مثبت نشان می‌دهد. در روزهای پس از اعلام این خبر، شاخص‌های اصلی بازار سهام آمریکا افزایش یافتند.
• بازار مسکن: کاهش نرخ بهره می‌تواند منجر به کاهش نرخ وام‌های مسکن شود و تقاضا برای خرید خانه افزایش یابد.
• ارزش دلار: معمولاً با کاهش نرخ بهره، ارزش دلار در برابر ارزهای دیگر کاهش می‌یابد. رشد خیره‌کننده طلا تا محدوده ۲۶۲۰ دلار در روزهای اخیر، نمودی از کاهش ارزش دلار و رشد دارایی‌های دیگر است.

تأثیرات میان‌مدت و بلند‌مدت کاهش نرخ بهره

• رشد اقتصادی: کاهش نرخ بهره می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری و مصرف منجر شود و این مسئله رشد اقتصادی را تقویت می‌کند.
• اشتغال: با رونق گرفتن کسب و کارها، می‌توان انتظار داشت که نرخ بیکاری کاهش یابد.
• تورم: اگرچه هدف از کاهش نرخ بهره تحریک اقتصاد است، اما این اقدام می‌تواند خطر افزایش مجدد تورم را به همراه داشته باشد.
• بازارهای مالی: در بلندمدت، کاهش نرخ بهره می‌تواند منجر به افزایش قیمت اوراق قرضه و کاهش بازده آنها شود. این امر سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های پرریسک‌تر مانند سهام یا بازار کریپتو سوق می‌دهد.

کاهش نرخ بهره چه تاثیری در بازارهای مالی مختلف خواهد داشت؟

کاهش نرخ بهره به دلیل کاستن از ارزش دلار آمریکا، می‌تواند بازارهای مالی پرریسک‌تر مانند ارزهای دیجیتال و سهام را رونق بخشد. از طرف دیگر، دارایی‌ها و جفت‌ارزهای فارکسی که در برابر دلار معامله می‌شوند، می‌توانند رشد خود را آغاز کنند. البته این مسئله بستگی به نشست‌های آتی فدرال رزرو و ادامه روند نزولی نرخ بهره نیز دارد.

در حقیقت هنگامی که نرخ بهره آمریکا روند نزولی می‌گیرد، جذابیت سپرده‌گذاری در بانک‌های این کشور رو به کاهش می‌گذارد. به همین خاطر است که نقدینگی از این بخش به سمت حوزه‌های پرریسک‌تر و البته پرسودتر سرازیر می‌شود.

آیا کاهش نرخ بهره راه‌حل مشکلات اقتصادی آمریکا خواهد بود؟

کاهش نرخ بهره می‌تواند بخشی از راه‌حل برای مشکلات اقتصادی آمریکا باشد، اما به تنهایی نمی‌تواند همه چالش‌های اقتصادی را برطرف کند. تصمیم فدرال رزرو برای کاهش نرخ بهره، نشان‌دهنده تغییر در دیدگاه این نهاد نسبت به وضعیت اقتصادی است. با این حال، چالش‌های متعددی پیش روی اقتصاد آمریکا و جهان قرار دارد:

• تعادل بین رشد و تورم: فدرال رزرو باید بین تحریک رشد اقتصادی و جلوگیری از افزایش مجدد تورم تعادل ایجاد کند.
• تنش‌های ژئوپلیتیک: درگیری‌های جهانی و تنش‌های تجاری می‌توانند بر اقتصاد جهانی تأثیر بگذارند.
• تحولات تکنولوژیک: پیشرفت‌های سریع در زمینه هوش مصنوعی و اتوماسیون می‌تواند بازار کار را دستخوش تغییرات اساسی کند.
• تغییرات اقلیمی: هزینه‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی و گذار به اقتصاد سبز می‌تواند چالش‌های جدیدی را ایجاد کند.
• بدهی ملی: افزایش بدهی ملی آمریکا می‌تواند در بلندمدت چالش‌هایی را ایجاد کند. در هفته‌های اخیر شاهد رشد مجدد بدهی‌های آمریکا بودیم که این مسئله می‌تواند برای اقتصاد این کشور گران تمام شود.

جمع‌بندی

کاهش نرخ‌ بهره مزایای بسیار زیادی مثل تحریک رشد اقتصاد، تقویت بازار مسکن، حمایت از بازار سهام سایر مارکت‌های پرریسک و کمک به رقابتی‌تر شدن صادرات در آمریکا (به‌ دلیل کاهش ارزش دلار) و سایر موارد دارد. بااین‌حال، چنین مسئله به‌ خاطر پیچیدگی‌های اقتصاد می‌تواند یک شمشیر دولبه برای پاول و فدرال رزرو باشد.

در واقع، اگرچه کاهش نرخ بهره می‌تواند به عنوان یک ابزار مؤثر برای تحریک اقتصاد عمل کند، اما همانطور که گفتیم، این تنها بخشی از پازل پیچیده اقتصاد است. موفقیت این سیاست به عوامل متعددی از جمله شرایط جهانی، سیاست‌های مالی دولت و واکنش بازارها بستگی دارد. جروم پاول و تیم او در فدرال رزرو باید با دقت شرایط را زیر نظر داشته باشند و آماده باشند تا در صورت لزوم، سیاست‌های خود را تعدیل کنند.