شاخص بورس چیست؟ بررسی مفاهیم کلیدی و اهمیت آن

شاخص بورس یکی از ابزارهای کلیدی در تحلیل و ارزیابی عملکرد بورس تهران است که نمایانگر وضعیت کلی و روند تغییرات قیمت سهام در بازار است. این شاخص‌ به سرمایه‌گذاران، تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران اقتصادی این امکان را می‌دهد که به درک بهتری از وضعیت بازار دست یابند و تصمیمات مالی آگاهانه‌تری اتخاذ کنند.

در این مقاله به بررسی عمیق‌تر سوال «شاخص بورس چیست؟» می‌پردازیم و انواع و کاربردهای شاخص بورس را بررسی می‌کنیم. همراه ما باشید.

شاخص بورس چیست؟

شاخص بورس ابزار اصلی برای اندازه‌گیری و تحلیل عملکرد بورس تهران است که نمایانگر تغییرات کلی قیمت سهام و وضعیت اقتصادی بازار در یک بازه زمانی مشخص است. به بیانی دیگر در خصوص سوال شاخص بورس تهران چیست، باید این موضوع را بیان کرد که شاخص بورس به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به بررسی تک‌تک سهام به‌طور جداگانه، روند و وضعیت کلی بازار را بررسی کنند.

این شاخص‌ها معمولا به دو صورت محاسبه می‌شوند:

• شاخص‌های وزنی که بر اساس ارزش بازار سهام محاسبه می‌شوند.
• شاخص‌های قیمت که تنها بر اساس تغییرات قیمت سهام عمل می‌کنند.

از این رو، می‌توان در پاسخ به سوال شاخص در بورس چیست، بیان کرد که انواع شاخص بورس می‌تواند به‌عنوان معیاری برای ارزیابی عملکرد بازار و تصمیم‌گیری در زمینه سرمایه‌گذاری‌ها مورد استفاده قرار گیرند. در واقع به کمک شاخص بورس، کاربران می‌توانند تغییرات بزرگ و روندهای کلی بازار را به‌راحتی دنبال کنند و بر اساس آن تحلیل‌های خود را انجام دهند.

✅ مقالات مرتبط: بازار بورس چیست؟ راهنمای کامل بورس ایران

با در نظر گرفتن تعریف شاخص بورس چیست، می‌توان گفت این شاخص اطلاعاتی کلی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد و به تنهایی نمی‌تواند معیار مناسبی برای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری باشد.

انواع شاخص‌های بورس چیست؟

در بورس اوراق بهادار تهران، انواع مختلفی از شاخص‌ها وجود دارند که هر کدام به منظور بررسی و تحلیل جنبه‌های مختلف بازار و عملکرد بخش‌های مختلف آن طراحی شده‌اند. در ادامه به بررسی پاسخ این سوال که انواع شاخص‌های بورس چیست، پرداخته شده است:

شاخص کل بورس (TEPIX)

شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران یکی از مهم‌ترین ابزارهای اندازه‌گیری و تحلیل عملکرد بازار سهام است. این شاخص به طور کلی وضعیت و تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران را نمایان می‌کند و به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران این امکان را می‌دهد که روند کلی بازار را پیگیری کنند. این شاخص به صورت وزنی بر اساس ارزش بازار (Market Capitalization) محاسبه می‌شود.

از این رو در پاسخ به سوال معنی شاخص بورس چیست، باید گفت تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بزرگ‌تر که دارای ارزش بازار بیشتری هستند، در این شاخص تاثیر بیشتری خواهند داشت. به عبارت دیگر، این شاخص تحت تاثیر نوسانات شرکت‌های با ارزش بازار بالا قرار دارد.

شاخص کل برخلاف شاخص هم‌وزن که تاثیر تمام شرکت‌ها را به‌طور مساوی در نظر می‌گیرد و شاخص قیمت که تنها تغییرات قیمتی را بررسی می‌کند، به‌طور خاص به تاثیرات ارزش بازار و تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بزرگ‌تر توجه دارد.

شاخص هم‌وزن بورس

شاخص هم‌وزن بورس تهران یکی از شاخص‌های مهم بورس اوراق بهادار تهران است که برای تحلیل دقیق‌تر عملکرد بازار و شرکت‌های مختلف در این بازار طراحی شده است. برخلاف شاخص کل بورس تهران که به صورت وزنی بر اساس ارزش بازار محاسبه می‌شود، شاخص هم‌وزن به هر شرکت در بازار بورس به‌طور مساوی وزن می‌دهد و تغییرات قیمت سهام هر شرکت را به صورت یکسان در نظر می‌گیرد.

شاخص هم‌وزن به دلیل اینکه به هر سهام به‌طور مساوی وزن می‌دهد، می‌تواند تصویری منصفانه‌تر از عملکرد کلی بازار ارائه دهد و تاثیر شرکت‌های بزرگ‌تر که ممکن است بر شاخص کل تاثیر زیادی داشته باشند، کاهش یابد. این شاخص می‌تواند نوسانات و تغییرات در قیمت سهام شرکت‌های کوچک‌تر و متوسط را بهتر منعکس کند.

شاخص قیمت (TEPIX)

شاخص قیمت یکی دیگر از شاخص‌های اساسی برای تحلیل بورس اوراق بهادار تهران است. این شاخص، تغییرات قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس را اندازه‌گیری می‌کند. شاخص قیمت تنها به تغییرات قیمت سهام توجه دارد و تاثیرات دیگر نظیر ارزش بازار یا حجم معاملات را در نظر نمی‌گیرد.

این شاخص تنها بر اساس تغییرات قیمت سهام محاسبه می‌شود و از تاثیر ارزش بازار یا وزن شرکت‌ها در محاسبه آن خبری نیست. این ویژگی باعث می‌شود که شاخص قیمت بتواند تغییرات لحظه‌ای و دقیق قیمت‌ها را منعکس کند.

شاید برای شما سوال باشد که روش محاسبه این شاخص بورس چیست؟ محاسبه شاخص قیمت نسبت به شاخص‌های وزنی ساده‌تر است، زیرا نیازی به در نظر گرفتن ارزش بازار یا وزن شرکت‌ها ندارد و تنها بر اساس تغییرات قیمت‌ها محاسبه می‌شود. در واقع، این شاخص می‌تواند به تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تغییرات قیمت سهام را در طول زمان پیگیری کنند و روندهای قیمتی را شناسایی کنند.

شاخص قیمت هم‌وزن

در شاخص قیمت هم‌وزن بورس تهران، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در نظر گرفته می‌شوند. برخلاف شاخص کل بورس تهران که به‌صورت وزنی بر اساس ارزش بازار محاسبه می‌شود، شاخص قیمت هم‌وزن تاثیر یکسانی به تمامی شرکت‌ها می‌دهد و تغییرات قیمت هر سهام را به‌طور مساوی در نظر می‌گیرد.

در شاخص قیمت هم‌وزن، تغییرات قیمت سهام تمام شرکت‌ها به‌طور برابر محاسبه می‌شود. این به معنای آن است که تاثیر شرکت‌های بزرگ‌تر و کوچک‌تر در محاسبه این شاخص یکسان است و تغییرات قیمت‌های هر سهام به‌طور مستقیم و بدون در نظر گرفتن ارزش بازار آن‌ها اندازه‌گیری می‌شود.

نقش این شاخص بورس تهران چیست؟ شاخص قیمت هم‌وزن به دلیل عدم تاثیرپذیری از ارزش بازار، می‌تواند تصویر دقیق‌تری از روندهای قیمتی در بازار بورس ارائه دهد و نوسانات قیمت سهام شرکت‌های کوچک‌تر را بهتر منعکس کند.

شاخص صنعت

شاخص صنعت، ابزاری برای اندازه‌گیری و تحلیل عملکرد بخش‌های مختلف صنعتی در بازار بورس اوراق بهادار تهران است. این شاخص نمایانگر تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در یک یا چند گروه صنعتی خاص است و به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران این امکان را می‌دهد که روند و وضعیت بازار در هر صنعت خاص را بررسی کنند.

شاخص 50 شرکت فعال

شاخص ۵۰ شرکت فعال یک شاخص مهم و معتبر در بورس اوراق بهادار تهران است که عملکرد ۵۰ شرکت بزرگ و فعال در این بازار را بررسی می‌کند. این شاخص به‌عنوان معیاری برای اندازه‌گیری و تحلیل وضعیت شرکت‌های برجسته و موثر در بازار بورس استفاده می‌شود و می‌تواند تصویری روشن از عملکرد گروهی از شرکت‌های اصلی و مهم ارائه دهد.

معیار انتخاب شرکت‌های زیر گروه این شاخص بورس چیست؟ این شاخص شامل ۵۰ شرکت بزرگ و فعال در بورس تهران است که بر اساس معیارهایی نظیر ارزش بازار، حجم معاملات و نقدشوندگی انتخاب می‌شوند. این انتخاب به گونه‌ای است که نمایانگر بخش عمده‌ای از بازار و تاثیرات آن باشد.

شاخص ۵۰ شرکت فعال بورس تهران به‌طور وزنی محاسبه می‌شود؛ به این معنی که تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بزرگ‌تر تاثیر بیشتری بر روی شاخص دارد. این ویژگی باعث می‌شود که شاخص بتواند به‌خوبی عملکرد کلی شرکت‌های بزرگ و تاثیرگذار را نمایش دهد.

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

شاخص سهام آزاد شناور تغییرات قیمت سهام شرکت‌هایی را که بخش عمده‌ای از سهام آن‌ها در دست سرمایه‌گذاران خرد بازار است، اندازه‌گیری می‌کند. محاسبه شاخص سهام آزاد شناور مثل شاخص کل بورس است با این تفاوت که به جای تعداد کل سهام منتشر شده از تعداد سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده می‌شود.

شاخص آزاد شناور تنها به سهام‌هایی توجه دارد که در دست سرمایه‌گذاران خرد قرار دارد و سهام در دست نهادها و یا سهامداران عمده در محاسبه آن لحاظ نمی‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که شاخص نمایانگر تغییرات قیمتی در سهامی باشد که به‌راحتی قابل خرید و فروش است و تحت تاثیر معاملات سهامداران عمده قرار ندارد.

کاربرد شاخص‌های بورس چیست؟

شاخص‌های بورس به عنوان ابزارهای کلیدی در تحلیل بازارهای مالی، به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران این امکان را می‌دهند که عملکرد بازار را به‌طور دقیق‌تری بررسی و ارزیابی کنند.

هر نوع شاخص بورس کاربرد خاص خود را دارد و می‌تواند در تحلیل و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری مفید باشد. در ادامه، کاربردهای مختلف انواع شاخص‌های بورس توضیح داده شده است:

شاخص کل بورس (TEPIX): شاخص کل بورس تهران نمایانگر وضعیت کلی بازار سهام است و می‌تواند به تحلیل‌گران کمک کند تا روند کلی بازار را بررسی کنند. این شاخص به‌عنوان معیاری برای پیگیری وضعیت اقتصادی کشور و تاثیرات اقتصادی و سیاسی بر بازار سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع، شاخص کل به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد سرمایه‌گذاری‌های خود را با وضعیت کلی بازار مقایسه کنند.

شاخص هم‌وزن: این شاخص تغییرات قیمت تمامی شرکت‌ها را به‌طور مساوی در نظر می‌گیرد و به تحلیل‌گران کمک می‌کند تا عملکرد شرکت‌های کوچک‌تر و متوسط را بهتر بررسی کنند. به بیانی دیگر، تصویری دقیق‌تر از نوسانات قیمتی در بازار ارائه می‌دهد، به‌ویژه در شرایطی که شرکت‌های کوچک‌تر نوسانات بیشتری داشته باشند.

شاخص قیمت (Price Index): با استفاده از این شاخص می‌توان روندهای قیمتی را بهتر شناسایی کرد و نوسانات قیمتی را مورد بررسی قرار داد. در واقع، شاخص قیمت به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد قیمتی سهام خود را بهتر درک کنند.

شاخص صنعت: با استفاده از این شاخص، سرمایه‌گذاران می‌توانند بر اساس تحلیل‌های شاخص‌های صنعتی، تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را در بخش‌های خاصی از بازار اتخاذ کنند. به بیانی دیگر، شاخص‌های صنعتی به تحلیل‌گران کمک می‌کنند تا تاثیرات تغییرات اقتصادی بر روی بخش‌های مختلف صنعت را بررسی کنند.

شاخص ۵۰ شرکت بزرگ: این شاخص به‌عنوان معیاری برای تحلیل وضعیت کلی بازار بورس با تمرکز بر شرکت‌های بزرگ در نظر گرفته می‌شود، از این رو می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. در واقع، شاخص ۵۰ شرکت بزرگ به تحلیل‌گران کمک می‌کند تا تاثیرات نوسانات قیمت سهام شرکت‌های بزرگ را بر روی بازار تحلیل کنند.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ: مشابه شاخص ۵۰ شرکت بزرگ، این شاخص به تحلیل‌گران کمک می‌کند تا تاثیر نوسانات قیمت این ۳۰ شرکت بزرگ را بر روی بازار بررسی کنند. به این معنا که سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از این شاخص تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را بر اساس عملکرد شرکت‌های بزرگ اتخاذ کنند.

شاخص سهام آزاد شناور: این شاخص به دلیل تمرکز بر سهام آزاد شناور می‌تواند به تحلیل‌گران کمک کند تا نوسانات واقعی بازار را بررسی کنند و تاثیرات سهامداران عمده را در نظر نگیرد. در واقع، این شاخص به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را بر اساس تحلیل‌های دقیق‌تری از سهام قابل معامله اتخاذ کنند.

جمع‌بندی آنچه در مقاله «شاخص بورس چیست؟» خواندید…

در مجموع، شاخص‌های بورس ابزارهای حیاتی برای تحلیل و ارزیابی وضعیت بازار سرمایه به شمار می‌آیند و هر کدام از آن‌ها نقش ویژه‌ای در تحلیل عملکرد بازار و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری ایفا می‌کنند.

شاخص کل بورس به عنوان نماینده کلی بازار، وضعیت عمومی سهام را نشان می‌دهد، در حالی که شاخص هم‌وزن نوسانات قیمت را به‌طور مساوی میان تمام شرکت‌ها توزیع می‌کند و تصویر عادلانه‌تری از بازار ارائه می‌دهد. از این رو در پاسخ به سوال کاربرد انواع شاخص سهام بورس چیست؟ باید گفت شاخص قیمت و شاخص‌های صنعتی، به تحلیل تغییرات قیمتی و عملکرد بخش‌های مختلف اقتصادی می‌پردازند، در حالی که شاخص‌های خاص مانند شاخص ۵۰ و ۳۰ شرکت بزرگ و شاخص سهام آزاد شناور به بررسی دقیق‌تر عملکرد شرکت‌های بزرگ و سهام‌های قابل معامله کمک می‌کنند.
این تنوع در شاخص‌ها به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران امکان می‌دهد تا با بهره‌گیری از هر یک از این ابزارها، تصویری جامع و دقیق از وضعیت بازار و روندهای آن به‌دست آورند و تصمیمات سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تری اتخاذ کنند.

سوالات متداول