پذیره نویسی بورس به عنوان یکی از ابزارهای مهم تامین مالی شرکت‌ها در بازار سرمایه همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار دارد. این فرآیند که شامل عرضه عمومی اوراق بهادار یک شرکت به بازار است، علاوه بر فرصت تامین مالی برای برای شرکت‌ها و انعطاف پذیری در تامین سرمایه، اثرات گسترده‌ای بازار سرمایه دارد.
از یک سو، پذیره نویسی می‌تواند به شرکت‌ها امکان دستیابی به منابع مالی لازم برای توسعه و رشد را فراهم آورد و از سوی دیگر، برای سرمایه‌گذاران فرصتی است تا در شرکت‌های نوپا و در حال رشد سرمایه‌گذاری کنند. در این مقاله از دلتا کالج به بررسی اهمیت پذیره نویسی، عوامل موثر در موفقیت یک پذیره نویسی و تاثیرات آن بر بازار سرمایه پرداخته شده است.
فهرست مطالب:
- پذیره نویسی چیست؟
- فرایند پذیره نویسی چگونه انجام می شود؟
- پذیره نویسی سهام در شرکت سهامی عام چگونه انجام می شود؟
- ورقه تعهد سهم چیست؟
- روش های انجام پذیره نویسی چیست؟
- تعداد و ویژگی های پذیره نویسان
- مهلت پذیره نویسی چقدر است؟
- چگونه در پذیره نویسی شرکت کنیم؟
- پذیره نویسی در صندوق های سرمایه گذاری
- مزایا و معایب شرکت در پذیره نویسی
- سوالات متداول
پذیره نویسی چیست؟
پذیره نویسی به معنای خرید اوراق بهادار از ناشر یا نماینده قانونی اوست، که در این فرآیند سرمایه‌گذاران تعهد می‌کنند مبلغ کامل اوراق را پرداخت کنند. این عمل به‌عنوان روش تامین مالی برای ناشران اوراق بهادار به‌کار می‌رود و به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا در خرید و مالکیت اوراق بهادار مشارکت کنند.
تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی چیست؟
عرضه اولیه و پذیره نویسی دو مفهوم مختلف در بازار سرمایه هستند که هرکدام ویژگی‌ها و فرآیندهای خاص خود را دارند:
عرضه اولیه (Initial Public Offering – IPO)
عرضه اولیه به فرآیندی اطلاق می‌شود که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را به صورت عمومی به فروش می‌رساند و به این ترتیب به بازار سرمایه معرفی می‌شود. در یک IPO، شرکت تحت نظارت نهادهای مالی و بازرسی مربوطه، اقدام به ثبت و صدور سهام خود می‌کند. این فرآیند شامل تهیه اسناد حقوقی و مالی، تایید از سوی بازرس‌ها، تبلیغات و بازاریابی برای جلب سرمایه‌گذاران و صدور سهام به عنوان اوراق بهادار است.
هدف اصلی یک شرکت در انجام یک عرضه اولیه، جذب سرمایه برای توسعه کسب و کار، پرداخت بدهی‌ها و دسترسی به بازار سرمایه برای ارزیابی ارزش شرکت است.
پذیره نویسی (Public Offering)
پذیره نویسی به معنای عرضه اوراق بهادار توسط یک شرکت به صورت عمومی به بازار است. این فرآیند به عنوان یک مرحله ابتدایی، پیش از ثبت و تاسیس رسمی شرکت‌ها انجام می‌شود و هدف آن تامین سرمایه لازم برای شروع یا گسترش فعالیت‌های شرکت است.
مراحل پذیره نویسی شامل تهیه مدارک حقوقی و مالی، تایید و تایید از سوی نظامیه‌ها و موسسات مالی، تبلیغات و بازاریابی برای جذب سرمایه‌گذاران و صدور اوراق بهادار به عنوان اوراق قابل معامله به عموم است.
فرایند پذیره نویسی چگونه انجام می شود؟
فرآیند پذیره نویسی در بازار سرمایه به طور کلی در دو مرحله طرح اعلامیه پذیره نویسی و نحوه پذیره نویسی انجام می‌شود.
طرح اعلامیه پذیره نویسی
در این مرحله، ناشر اوراق بهادار یا نماینده قانونی او، اعلامیه‌ای شامل جزئیات مربوط به اوراق بهادار و شرایط پذیره نویسی منتشر می‌کند. این اعلامیه معمولا شامل اطلاعاتی از قبیل نوع اوراق بهادار، شرایط و ضوابط پذیره نویسی، تعداد اوراق قابل عرضه، قیمت، مدت زمان پذیره نویسی و دیگر جزئیات مرتبط است. این اعلامیه به عموم اطلاع‌رسانی می‌شود تا سرمایه‌گذاران بتوانند با آگاهی کامل در فرآیند پذیره نویسی شرکت کنند.
پذیره نویسی سهام در شرکت سهامی عام چگونه انجام می شود؟
در شرکت‌های سهامی عام، تامین حداقل ۳۵ درصد از سرمایه شرکت الزامی است. به عبارت دیگر، پرداخت کامل سرمایه شرکت اجباری نیست، ولی باید حداقل ۳۵ درصد از آن تعهد و پرداخت شود که این فرآیند از طریق بانک انجام می‌شود. تعهد پرداخت سرمایه توسط سهامداران در صورت‌جلسه‌ای که به امضای تمام آن‌ها می‌رسد، ثبت می‌شود.
هر سهامدار باید در کنار نام خود، میزان سرمایه‌ای که متعهد به پرداخت آن است و مبلغی که می‌خواهد به‌طور فوری پرداخت کند را قید و امضا نماید. این کار به تکمیل و امضای برگه‌ای به نام «ورقه تعهد سهم» که نشان‌دهنده قبول و تعهد پرداخت بهای سهم است، انجام می‌شود. به این عمل «پذیره نویسی» گفته می‌شود.
ضمن اینکه متقاضیان باید در مهلت مشخص شده در اعلامیه پذیره نویسی به بانک مراجعه کرده، ورقه تعهد سهم را تکمیل و امضا کنند. پس از آن مبلغ نقدی لازم را پرداخت نمایند و رسید دریافت کنند. امضای ورقه تعهد سهم به معنای پذیرش اساسنامه شرکت و تصمیمات مجامع عمومی آن است. ورقه تعهد سهم در دو نسخه تهیه شده و با درج تاریخ به امضای پذیره نویس یا نماینده قانونی او می‌رسد. نسخه دوم ورقه تعهد سهم، با قید رسید وجه و با مهر و امضای بانک به پذیره نویس داده می‌شود.
ورقه تعهد سهم چیست؟
ورقه تعهد سهم سندی است که در فرآیند پذیره نویسی سهام در شرکت‌های سهامی عام تکمیل و امضا می‌شود. این سند نمایانگر تعهد پذیره‌نویس برای پرداخت بهای سهام به شرکت است و شامل اطلاعات مهمی است که برای تاسیس و مدیریت شرکت ضروری است. ورقه تعهد سهم در دو نسخه تنظیم می‌شود؛ یکی برای ثبت در شرکت و دیگری برای ارائه به پذیره‌نویس که با قید رسید وجه و مهر و امضای بانک به او داده می‌شود. این سند به‌طور قانونی نمایانگر تعهد پذیره‌نویس به خرید و پرداخت بهای سهام شرکت است.
ورقه تعهد سهم شامل چه مواردی می شود؟
مواردی که ورقه تعهد سهم باید شامل آن‌ها باشد:
- نام شرکت: نام کامل و رسمی شرکت سهامی عام.
- موضوع فعالیت شرکت: شرح مختصری از فعالیت‌ها و اهداف شرکت.
- مرکز اصلی و مدت شرکت: نشانی دقیق مرکز اصلی شرکت و مدت زمان فعالیت آن (یعنی مدت زمانی که شرکت به فعالیت خود ادامه خواهد داد).
- میزان سرمایه شرکت: مبلغ کل سرمایه شرکت که در حال حاضر برای تاسیس شرکت اعلام شده است.
- شماره و تاریخ اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی و مرجع صدور آن: شماره و تاریخ مجوزی که به انتشار اعلامیه پذیره نویسی سهام تعلق دارد و مرجعی که این مجوز را صادر کرده است.
- تعداد سهام و مبلغ اسمی آن: تعداد سهامی که پذیره‌نویس متعهد به خرید آن‌ها شده و مبلغ اسمی هر سهم.
- مبلغ نقدی پرداختی: مقدار پولی که پذیره‌نویس در هنگام پذیره نویسی باید به‌صورت نقدی پرداخت کند.
- نام بانک و شماره حساب: نام بانک و شماره حسابی که مبلغ مورد نظر باید به آن واریز شود.
- هویت و نشانی کامل پذیره‌نویس: نام و نشانی کامل فرد یا نهاد پذیره‌نویس.
- تعهد به پرداخت باقی‌مانده: تعهد پذیره‌نویس به پرداخت مبلغ باقی‌مانده سهام طبق مقررات اساسنامه شرکت.
- ویژگی‌های پذیره‌نویسان: نکات مربوط به تعداد و ویژگی‌های پذیره‌نویسان، از جمله شرایطی که باید برای پذیره‌نویسان رعایت شود.
روش های انجام پذیره نویسی چیست؟
پذیره نویسی اوراق بهادار می‌تواند به دو روش اصلی روش تعهد پذیره نویسی و روش بهترین کوشش انجام می‌شود. این دو روش پذیره نویسی به‌طور کلی به ناشران و سرمایه‌گذاران انعطاف‌پذیری و گزینه‌های مختلفی برای تامین مالی و سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهند و انتخاب هر روش به شرایط خاص بازار و نیازهای ناشر وابسته است. در ادامه به توضیح کامل هر یک از این روش‌ها پرداخته شده است.
تعهد پذیره نویسی
در روش تعهد پذیره نویسی، پذیره‌نویس یا نهاد مالی (مانند کارگزاران، بانک‌ها یا موسسات مالی) به‌طور کامل مسئول خرید اوراق بهادار از ناشر و فروش آن‌ها به سرمایه‌گذاران می‌شود. به عبارت دیگر، پذیره‌نویس تعهد می‌کند که تمامی اوراق بهادار را با قیمت مشخص خریداری کند و سپس آن‌ها را در بازار عرضه کند. این روش به ناشر اوراق اطمینان می‌دهد که تمامی اوراق بهادار به فروش خواهد رسید و او بدون نگرانی از فروش نرفتن اوراق، می‌تواند تامین مالی مورد نیاز خود را انجام دهد.
ویژگی‌های روش تعهد پذیره نویسی عبارتند از:
- تعهد کامل: پذیره‌نویس موظف است که تمامی اوراق بهادار را خریداری کند، حتی اگر نتواند تمام آن‌ها را به سرمایه‌گذاران بفروشد.
- ریسک پذیره‌نویس: پذیره‌نویس متحمل ریسک عدم فروش اوراق در بازار می‌شود، اما در عوض معمولا کارمزد یا کمیسیون بیشتری دریافت می‌کند.
- اطمینان ناشر: ناشر بدون نگرانی از عدم فروش اوراق، می‌تواند برنامه‌های مالی خود را پیش ببرد.
بهترین کوشش
در روش بهترین کوشش، پذیره‌نویس یا نهاد مالی تعهد نمی‌کند که تمامی اوراق بهادار را خریداری کند، بلکه تنها به تلاش برای فروش اوراق بهادار به بهترین نحو ممکن متعهد است. در این روش، پذیره‌نویس تلاش می‌کند تا اوراق را به سرمایه‌گذاران عرضه کند و هر میزان از اوراق که فروخته شود، به ناشر منتقل می‌شود.
ویژگی‌های روش بهترین کوشش عبارتند از:
- تعهد به تلاش: پذیره‌نویس تنها متعهد به تلاش برای فروش اوراق بهادار است و نیازی به خرید کامل آن‌ها ندارد.
- ریسک کمتر: پذیره‌نویس ریسک عدم فروش کامل اوراق را متحمل نمی‌شود، زیرا تنها به تلاش برای فروش اوراق متعهد است و مسئولیت خرید غیر فروش رفته را بر عهده ندارد.
- انعطاف‌پذیری بیشتر: این روش معمولا زمانی استفاده می‌شود که ناشر اوراق نمی‌خواهد تمام اوراق را به فروش برساند یا بازار اوراق بهادار در شرایط عدم اطمینان است.
تعداد و ویژگی های پذیره نویسان
در شرکت‌های سهامی عام، هیئت مدیره باید شامل حداقل ۵ نفر از میان صاحبان سهام باشد. البته باید این نکته را در نظر گرفت که قانونی، حداکثر تعداد سهامداران را مشخص نکرده و این تعداد می‌تواند از ۵ نفر تا هزاران نفر متغیر باشد.
علاوه بر این، پذیره‌نویسی به عنوان یک عمل تجاری محسوب نمی‌شود و هر فرد دارای اهلیت، چه حقیقی و چه حقوقی، می‌تواند در فرآیند پذیره‌نویسی شرکت کند. اشخاص حقوقی نیز به شرط تطابق با هدف و اساسنامه خود، مجاز به پذیره‌نویسی هستند و نیاز به برخورداری از حق تجارت ندارند.
مهلت پذیره نویسی چقدر است؟
مهلت پذیره نویسی، زمانی است که سازمان بورس برای خرید اوراق بهادار به متقاضیان اختصاص می‌دهد و معمولا بین ۳۰ روز تعیین می‌شود. این مدت زمان توسط سازمان بورس طبق تبصره ۱ ماده ۲۳ قانون بازار اوراق بهادار تعیین می‌شود، با این امکان که سازمان بورس به درخواست موسسان و با ارائه دلایل مستدل، ۳۰ روز دیگر به این مهلت اضافه کند.
هدف از اعلام نتایج توزیع و فروش اوراق بهادار به سازمان بورس، حفظ حقوق سرمایه‌گذاران و جلوگیری از نگهداری سرمایه‌ها در بانک است تا نقدینگی به درستی مدیریت شود. طبق تبصره ۲ همین ماده، سازمان بورس باید از نتایج توزیع و فروش مطلع شود تا این هدف محقق گردد.
پس از پایان فرآیند پذیره نویسی، اگر عرضه عمومی به اتمام برسد، استفاده از وجوه دریافتی بلامانع است. اما در صورتی که فرآیند تکمیل نشود، طبق تبصره ۳ ماده ۲۳، وجوه پرداختی باید ظرف ۱۵ روز به سرمایه‌گذاران بازگردانده شود.
چگونه در پذیره نویسی شرکت کنیم؟
در گذشته، برای شرکت در پذیره نویسی سهام لازم بود که به صورت حضوری به کارگزاری‌ها و بانک‌ها مراجعه کنید، اما امروزه خرید پذیره نویسی فرآیند به صورت آنلاین و از طریق وب سایت‌ها و پنل‌های معاملاتی انجام می‌شود.
در پذیره نویسی، قیمت سهام ثابت و به قیمت اسمی 100 تومان است. با خرید سهام، شما به اندازه سرمایه‌گذاری خود در سود و زیان شرکت سهیم خواهید شد. علاوه بر این، پذیره نویسی معمولا یک فرصت یک‌ماهه دارد، اما بسته به میزان سفارش‌های ثبت شده، ممکن است فرآیند سریع‌تر به پایان برسد. زمان و سایر جزئیات مربوط به پذیره نویسی از طریق سامانه کدال اطلاع‌رسانی می‌شود.
برای شرکت در پذیره نویسی باید مراحل زیر را سپری کنید:
- ثبت نام در سامانه سجام و احراز هویت: برای شرکت در پذیره نویسی، اولین گام ثبت نام در سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) و تکمیل فرآیند احراز هویت است.
- ثبت نام در کارگزاری: پس از ثبت نام در سجام، شما باید در یک کارگزاری رسمی و مورد تایید سازمان بورس اوراق بهادار ثبت نام کرده و کد بورسی خود را دریافت کنید.
- دریافت کد معاملاتی: با انتخاب کارگزار مورد نظر و دریافت کد معاملاتی، می‌توانید از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری خود به صورت آنلاین سهام و سایر اوراق بهادار را معامله کنید.
- پرداخت مبلغ تعهدی: در فرآیند پذیره نویسی، شما باید مبلغی معادل با میزان مشخص شده در برگه تعهد سهام را پرداخت کنید. به ازای مبلغ پرداختی، مالک تعداد مشخصی از سهام شرکت خواهید شد.
در ادامه برای شرکت در پذیره نویسی، باید در روز مقرر با جستجو کردن نماد مربوطه در سامانه و ثبت قیمت و حجم درخواست خود، اقدام نمایید. با رعایت این مراحل، شما می‌توانید به راحتی در پذیره نویسی شرکت‌ها شرکت کرده و از فرصت‌های سرمایه‌گذاری موجود بهره‌مند شوید.
پذیره نویسی در صندوق های سرمایه گذاری
برای مشارکت در پذیره نویسی صندوق سرمایه گذاری، چه صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال و چه صندوق‌های قابل معامله در بورس، لازم است مراحل خاصی را دنبال کنید. در ادامه، روش‌های پذیره نویسی برای هر یک از این صندوق‌ها توضیح داده شده است.
پذیره نویسی صندوق مبتنی بر صدور و ابطال
برای خرید و فروش واحدهای این صندوق‌ها، شما باید به صورت آنلاین در وب سایت صندوق مربوطه ثبت نام کنید. پذیره نویسی در این نوع صندوق‌ها نیز به صورت اینترنتی انجام می‌شود. بدین ترتیب، برای مشارکت در پذیره نویسی این صندوق‌ها، باید به وب سایت مربوطه مراجعه کرده و مراحل ثبت نام آنلاین را انجام دهید.
پذیره نویسی صندوق قابل معامله در بورس (ETF)
برای شرکت در پذیره نویسی صندوق‌های قابل معامله در بورس، که به اختصار ETF نامیده می‌شود، ابتدا باید کد بورسی داشته باشید. با داشتن این کد، می‌توانید همانند معاملات سهام، با استفاده از کد معاملاتی خود در زمان‌های معاملاتی مشخص، واحدهای این صندوق‌ها را خرید و فروش کنید. اطلاعات کامل در خصوص شرایط پذیره نویسی هر صندوق در اطلاعیه‌های مربوطه منتشر می‌شود. با آگاهی از محدوده مجاز سرمایه‌گذاری و زمان‌های مشخص، می‌توانید اقدام به خرید واحدهای صندوق مورد نظر نمایید.
✅ مقالات مرتبط: صندوق های ETF چیست؟ آشنایی با انواع صندوق ETF
مزایا و معایب شرکت در پذیره نویسی
شرکت در پذیره نویسی مزایای متعددی به همراه دارد. از جمله مزایای آن می‌توان به امکان خرید سهام به قیمت اسمی، که معمولا پایین‌تر از قیمت بازار است، اشاره کرد. این امر می‌تواند فرصت خوبی برای خرید سهام با ارزش بیشتر نسبت به قیمت پرداختی باشد. همچنین، پذیره نویسی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که با مبالغ اندک نیز در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ شرکت کنند و از سودهای بالقوه بهره‌مند شوند.
به دلیل اینکه پذیره نویسی اغلب در مراحل اولیه تاسیس و به عنوان تامین سرمایه شرکت‌ها انجام می‌شود، در صورت رشد شرکت در آینده، سرمایه‌گذاران می‌توانند به سودهای بالاتری دست یابند و رشد قابل توجهی داشته باشند.
با این حال، معایبی نیز برای شرکت در پذیره نویسی نیز وجود دارد. یکی از معایب آن این است که سرمایه‌گذاری در پذیره نویسی معمولا با ریسک بیشتری همراه است، زیرا ممکن است شرکت در مراحل ابتدایی یا در حال توسعه باشد و آینده آن نامشخص باشد.
همچنین، پذیره نویسی معمولا به صورت محدود و در بازه زمانی خاصی انجام می‌شود، که ممکن است برای برخی سرمایه‌گذاران ناآشنا یا دشوار باشد. در نهایت، در صورتی که شرکت موفق نشود یا نتواند به اهداف خود برسد، ممکن است سرمایه‌گذاران متضرر شوند و نتوانند به سرعت به نقدینگی خود دسترسی پیدا کنند.
جمع بندی
پذیره نویسی به عنوان یک فرآیند اساسی در بازارهای مالی، نقش کلیدی در تامین مالی شرکت‌ها و پروژه‌های مختلف ایفا می‌کند. این فرایند شامل تخصیص و فروش اوراق بهادار به سرمایه‌گذاران است و به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که با جذب منابع مالی جدید، فعالیت‌های خود را گسترش دهند و به اهداف توسعه‌ای خود دست یابند. در عین حال، سرمایه‌گذاران با مشارکت در پذیره نویسی می‌توانند از مزایای متنوع مالی، نظیر سودهای بالقوه و افزایش ارزش سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوند.
علاوه بر تامین مالی، پذیره نویسی به تقویت نقدینگی در بازارهای مالی کمک می‌کند و به شفافیت و اعتماد در بازار می‌افزاید. با توجه به اینکه پذیره نویسی منجر به ایجاد و عرضه اوراق بهادار جدید می‌شود، به این ترتیب می‌تواند به بهبود ساختار مالی شرکت‌ها و کاهش هزینه‌های تامین مالی کمک کند.
در مجموع، پذیره نویسی نه تنها به نفع شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران است، بلکه به بهبود عملکرد و پایداری کلی بازارهای مالی و اقتصاد کلان نیز کمک می‌کند. این فرآیند به عنوان یک پیوند اساسی بین تامین‌کنندگان و تقاضاکنندگان سرمایه، به ارتقای کارایی بازارهای مالی و تسهیل جریان سرمایه کمک می‌کند و به ایجاد بستری مناسب برای رشد و توسعه اقتصادی در سطح کلان منجر می‌شود.
سوالات متداول
❓ پذیره نویسی چیست؟
✅ پذیره نویسی فرآیندی است که در آن شرکت‌ها به منظور تامین مالی اولیه یا افزایش سرمایه، سهام جدید یا اوراق بهادار خود را به سرمایه‌گذاران عرضه می‌کنند. این فرآیند معمولا پیش از ورود به بورس و عرضه عمومی سهام انجام می‌شود.
❓ آیا پذیره نویسی همان عرضه اولیه است؟
✅ پذیره نویسی به عنوان یک مرحله ابتدایی، پیش از ثبت و تاسیس رسمی شرکت‌ها انجام می‌شود و هدف آن تامین سرمایه لازم برای شروع یا گسترش فعالیت‌های شرکت است. اما عرضه اولیه پس از پذیرش شرکت ها در بورس یا فرابورس انجام می‌شود که هدف آن جذب سرمایه‌های جدید در بازار سرمایه است.
❓ چگونه در پذیره نویسی صندوق ها شرکت کنیم؟
✅ برای شرکت در پذیره نویسی صندوق‌ها، ابتدا باید کد بورسی داشته باشید. تمامی جزئیات و مراحل مربوط به پذیره نویسی در اطلاعیه مربوطه درج شده و در دسترس شما قرار می‌گیرد.
