حباب سکه چیست؟ فرمول محاسبه حباب سکه

ترندهای اقتصادی به دلیل عوامل سیاسی، جغرافیایی، مالی و اجتماعی-اقتصادی، پویا بوده و پیوسته در حال تغییر هستند. این تغییرات اغلب منجر به تشکیل حباب‌های اقتصادی می‌شود. حباب اقتصادی وضعیتی است که در آن اوراق بهادار و دارایی‌ها با قیمتی بسیار بالاتر از ارزش ذاتی خود معامله می‌شود. یکی از دارایی‌هایی که تحت تاثیر این پدیده اقتصادی قرار می‌گیرد، سکه است. 

اما حباب سکه چیست؟ محاسبه حباب سکه چگونه است و درصد حباب سکه چه تاثیری بر روی سرمایه‌گذاری‌های ما دارد؟ برای آشنایی با تمام این مفاهیم، در این مقاله از دلتا کالج با ما همراه باشید.

حباب سکه چیست؟

برای درک بهتر مفهوم حباب سکه، ابتدا باید نگاهی به دلیل خرید سکه توسط مردم داشته باشیم. تا اوایل دهه 1970 میلادی، قیمت طلا براساس استاندارد طلا مشخص می‌شد و طبق توافق برتون وودز (The Bretton Woods Agreement)، هر اونس طلا برابر با 35 دلار بود. بعد از رئیس جمهوری ریچارد نیکسون (Richard Nixon)، ایالات متحده از استاندارد طلا خارج شد و این رابطه از بین رفت. از آن زمان به بعد، مردم به سه دلیل طلا خریداری می‌کردند:

• برای محافظت در برابر تورم
• به عنوان پناهگاهی امن در برابر عدم اطمینان اقتصادی
• برای محافظت در برابر سقوط بازار سهام

علاقه مردم به خرید طلا باعث شد تا بیش از هر دارایی دیگری، قیمت طلا و سکه عمدتا تحت تاثیر مردم افزایش یابد و همین افزایش تمایل مردم به خرید طلا و سکه، باعث ایجاد «حباب سکه» می‌شود.

برای درک بهتر حباب سکه، اجازه دهید با مفهوم حباب اقتصادی بیشتر آشنا شویم. حباب اقتصادی در نتیجه تقاضای بالا برای یک دارایی ایجاد می‌شود که این افزایش عموما ناشی از رفتار هیجانی بازار است. حباب سکه نیز زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت سکه در مدت کوتاهی به طور چشمگیری افزایش یابد. 

برخلاف املاک و مستغلات، نفت یا سهام شرکت‌ها، سکه ارزش بنیادی کمتری دارد که بتوان بر اساس آن قیمت واقعی سکه را مشخص کرد. همین امر باعث شده تا قیمت سکه و طلا تحت تاثیر نوسانات و هیجانات بازار قرار بگیرد.

انواع حباب سکه چیست؟

سکه به صورت ربع سکه، نیم سکه و سکه کامل خرید و فروش می‌شود. میزان حباب سکه نیز براساس نوع سکه متفاوت است. اصطلاح «حباب» برای توصیف تورم سریع ارزش بازار استفاده می‌شود و «حباب سکه» نیز در نتیجه افزایش یا کاهش قیمت ایجاد می‌شود. به نسبت اینکه این تغییر قیمت در کاهش یا افزایش ارزش سکه باشد، آن را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:

حباب مثبت

وقتی قیمت سکه در بازار از ارزش اصلی آن بیشتر باشد، حباب مثبت تشکیل می‌شود. در شرایط حباب مثبت، خریداران تمایل به پرداخت هزینه بیشتری برای خرید سکه دارند. هنگام خرید سکه باید بررسی کنید که حباب سکه چقدر است. خرید در شرایط حباب مثبت، ریسک سرمایه‌گذاری را زیاد کرده و شما را به مجبور به پرداخت هزینه اضافی می‌کند.

شرایطی را تصور کنید که ارزش ذاتی سکه برابر با 40 میلیون تومان باشد؛ اما وقتی برای خرید به بازار مراجعه می‌کنید، این سکه به قیمت 43 میلیون تومان معامله شود. در این حالت، حباب مثبت موجود برابر با 3 میلیون تومان است. افزایش تقاضا برای سکه و کمیاب‌شدن آن می‌تواند منجر به ایجاد حباب سکه مثبت شود.

حباب منفی

در مقابل حباب مثبت، وقتی قیمت سکه در بازار از ارزش اصلی آن کمتر باشد، حباب منفی تشکیل می‌شود. وقتی در بازار حباب منفی تشکیل شود، فرصت خوبی برای خرید دارایی خواهد بود. کم‌بودن تقاضا و عرضه بیشتر سکه به بازار، می‌تواند از عوامل ایجادکننده حباب منفی باشد.

شرایطی را تصور کنید که ارزش ذاتی سکه برابر با 38 میلیون تومان باشد؛ اما وقتی برای خرید به بازار مراجعه می‌کنید، این سکه به قیمت 36 میلیون تومان معامله شود. در این حالت، حباب منفی موجود برابر با 2 میلیون تومان است.

فرمول محاسبه حباب سکه چیست؟

برای حساب کردن حباب سکه، باید ارزش ذاتی این دارایی را از قیمت روز آن در بازار کم کنیم:

ارزش ذاتی سکه – قیمت روز سکه = حباب سکه

 اگر عدد حاصل مثبت شد، نشان‌دهنده مثبت بودن حباب سکه است. در چنین شرایطی، شخص برای خرید سکه باید مبلغی بیشتر از ارزش ذاتی آن بپردازد که این مبلغ، برابر با همان حباب است.

اگر در محاسبه حباب، عدد حاصل منفی شد، نشان‌دهنده منفی بودن حباب سکه است. وقتی حباب منفی باشد، شخص برای خرید سکه باید مبلغ کمتری را بپردازد.

فرمول محاسبه ارزش ذاتی سکه

همانطور که گفته شد، برای محاسبه حباب سکه، باید ارزش ذاتی این دارایی را از قیمت روز آن در بازار کم کنیم. اما ارزش ذاتی سکه چطور محاسبه می‌شود؟ به صورت کلی، ارزش کلی سکه براساس فرمول زیر حساب می‌شود:

حق ضرب + (31.1÷ (0.9× قیمت اونس جهانی طلا × نرخ دلار × وزن سکه)) = ارزش ذاتی سکه

• قیمت اونس جهانی

 قیمت اونس جهانی طلا تحت تاثیر عواملی مانند عرضه و تقاضا، نرخ بهره، وضعیت اقتصادی و سیاسی در بازارهای جهانی تعیین می‌شود. در این فرمول برای محاسبه قیمت اونس جهانی طلا باید این عدد را در 0.9 ضرب کرد؛ زیرا عیار اونس طلا 24 و عیار سکه بهارآزادی 21.6 است.

هر اونس طلای جهانی معادل تقریبی 31.1 گرم طلا است. در محاسبه ارزش ذاتی سکه، قیمت هر اونس طلا را باید به قیمت هر گرم طلا تبدیل کنیم. از این رو، برای تبدیل اونس به گرم، باید قیمت جهانی را بر 31.1 تقسیم کنیم.

• نرخ دلار

نرخ دلار به صورت مستقیم بر روی قیمت طلا و سکه تاثیر می‌گذارد. عواملی مانند تحریم‌ها، عرضه و تقاضا و سیاست‌های دولت، می‌تواند نرخ دلار را تغییر دهد.

• وزن سکه

چند نوع سکه رایج در بازار طلا و سکه ایران وجود دارد، از جمله سکه تمام بهار آزادی یا سکه امامی با وزن 8.133 گرم، نیم‌سکه با وزن 4.066 گرم، ربع‌سکه با وزن 2.032 گرم و سکه‌های گرمی.

• حق ضرب سکه

حق ضرب سکه، هزینه‌ای است که در ازای ضرب سکه باید به بانک مرکزی پرداخت شود. این عدد در حال حاضر بین 5 هزار تا 7 هزار تومان در نظر گرفته می‌شود.

• عیار سکه

عیار سکه بهار آزادی برابر با 21.6 است. این عدد نشان‌دهنده میزان خلوص طلا در سکه است. از این رو، وقتی می‌گوییم عیار سکه 21.6 است، یعنی 90 درصد آن طلا و 10 درصد از فلزات دیگر است.

مثالی از نحوه محاسبه حباب سکه

برای درک بهتر بهتر نحوه محاسبه حباب سکه، بیایید یک مثال را بررسی کنیم. فرض کنید قیمت اونس جهانی طلا 2,300 دلار و نرخ دلار 64,000 تومان باشد. با حق ضرب 5 هزار تومانی و با فرض عیار 900، ارزش ذاتی یک سکه به وزن یک گرم به این صورت محاسبه می‌شود: 

4,264,807 تومان = 5,000 + (31.1 ÷ (2,300 × 64,000 × ۰0.9 × 1)) = ارزش ذاتی سکه

حال قیمت سکه یک گرمی را در بازار 6,500 میلیون در نظر بگیرید. در این صورت حباب سکه به صورت زیر حساب می‌شود:

2,235,193 = 4,264,807 – 6,500,000

به همین ترتیب می‌توانید حباب سکه را برای سکه بهار آزادی، سکه پارسیان و سکه‌های گرمی حساب کنید.

عوامل موثر بر حباب سکه چیست؟

اقتصاددانان درباره علت وقوع حباب اقتصادی اتفاق نظر ندارند. با این حال، یکی از شرایطی که منجر به تشکیل حباب سکه می‌شود، رونق وضعیت اقتصاد و یا تورم در اقتصاد است.

در شرایطی که وضعیت اقتصادی کشور رو به رشد باشد، صنایع و شرکت‌ها وضعیت خوبی دارند. این رشد به نوبه خود باعث افزایش حقوق کارکنان می‌شود. افزایش درآمد کارکنان نیز باعث افزایش درآمد خانوار می‌شود. در چنین شرایطی مردم شروع به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف، مانند سکه و طلا می‌کنند. در نتیجه قیمت آن دارایی افزایش یافته و منجر به ایجاد حباب سکه می‌شود.

✅ بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری در ایران چیست؟

علاوه بر این، سیاست‌های اقتصادی از قبیل کاهش نرخ سود بانکی، سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های امنی روانه بازار طلا و سکه می‌کند. با هجوم مردم برای خرید این دارایی‌ها، تقاضا نیز افزایش می‌یابد. با افزایش تقاضا از طرف مردم، قیمت این دارایی‌ها به شدت شروع به افزایش می‌کند.

در نقطه مقابل، زمانی که اقتصاد یک کشور در شرایط سخت و تورمی قرار می‌گیرد، خرید طلا و سکه همواره برای مردم یک سپر دفاعی در برابر تورم محسوب می‌شود.

مقایسه حباب ربع سکه، نیم سکه و سکه بهار آزادی

در بازار ایران انواع سکه با وزن‌های متفاوتی وجود دارد. همین موضوع باعث شده که مردم متناسب با بودجه خود، سکه‌های متفاوتی خریداری کنند. ربع‌ سکه و نیم‌ سکه قیمت پایین‌تری دارند و از این رو گزینه‌ محبوب‌تری برای خرید و فروش میان مردم هستند. وقتی مردم اقدام به خرید بیشتر ربع سکه و نیم سکه می‌کنند، تقاضا برای این دارایی‌ها بیشتر شده و به همان نسبت حباب ربع سکه و حباب نیم سکه نیز بیشتر می‌شود.

طی سال‌های اخیر، به طور حدودی حباب سکه کامل 10 درصد قیمت لحظه‌ای سکه بوده است. حباب نیم سکه 20 درصد و همچنین ربع سکه 40 درصد به نسبت ارزش لحظه‌ای خود، حباب داشته است.

علت بیشتر بودن حباب ربع سکه چیست؟

ابتدا اجازه دهید مختصر توضیح دهیم که حباب ربع سکه چیست؟ در بازار ایران، ربع سکه یک دارایی محبوب بین سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. این دارایی قیمت کمتری دارد و عموما گزینه در دسترس‌تری برای مردم است. از این رو، بسیاری برای سرمایه‌گذاری‌های خود خرید ربع سکه را به سکه امامی ترجیح می‌دهند. همین موضوع باعث شده تا تقاضا برای خرید ربع سکه بیشتر شود. با افزایش تقاضا و کمبود عرضه، حباب ربع سکه ایجاد می‌شود.

اگر می‌خواهید بدانید حباب ربع سکه چقدر است، می‌توانید طبق فرمول محاسبه حباب سکه که در بالا گفته شد، ارزش واقعی ربع سکه را حساب کرده و با کم‌کردن آن از قیمت ربع سکه در بازار، حباب ربع سکه را به دست آورید.

مقایسه حباب سکه و حباب طلا

در بازار ایران، گاهی حباب سکه بیشتر از حباب طلا می‌شود. مردم عموما متناسب با بودجه خود تصمیم به سرمایه‌گذاری بر روی سکه می‌گیرند. دلیلی اصلی این موضوع، وجود نیم سکه و ربع سکه در بازار خرید و فروش این دارایی است.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری روی طلا به دلیل داشتن اجرت ساخت، بازدهی کمتری دارد. خرید طلای آب شده نیز با ریسک‌ تقلبی بودن یا خالص نبودن طلا همراه است. با توجه به این موارد، مردم برای سرمایه‌گذاری بیشتر روی به خرید نیم سکه یا ربع سکه می‌آورند و همین موضوع باعث ایجاد حباب سکه می‌شود.

جمع‌بندی

حباب اقتصادی یک تورم مصنوعی در قیمت یک دارایی در یک دوره مشخص است. وقتی یک حباب اقتصادی ایجاد می‌شود، قیمتی که دارایی یا سهام با آن معامله می‌شود به طور قابل‌توجهی بالاتر از ارزش واقعی آن است.

عموم مردم معتقدند که طلا و سکه  محافظ خوبی در برابر تورم هستند و به همین دلیل، در زمان تورم، طلای بیشتری خریداری می‌کنند. در شرایط بهتر اقتصادی نیز و با کاهش نرخ سود بانکی نیز مردم به سمت خرید طلا و سکه هجوم می‌آورند.

با هجوم مردم برای خرید این دارایی‌ها، تقاضا افزایش می‌یابد. با افزایش تقاضا از طرف مردم، قیمت این دارایی‌ها به شدت شروع به افزایش کرده و حباب سکه ایجاد می‌شود. اگر قیمت ذاتی سکه از ارزش آن در بازار کمتر باشد، حباب سکه مثبت است و اگر قیمت ذاتی سکه از ارزش آن در بازار بیشتر باشد، حباب سکه منفی است. خرید سکه و طلا در شرایط حباب مثبت اقتصادی ممکن است با شکستن حباب و کاهش ارزش سکه، منجر به ضرر سرمایه‌گذار شود.

سوالات متداول