منظور از ارزش ذاتی سهام چیست؟

وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری در بازار بورس می‌شود، یکی از چالش‌های اصلی سرمایه‌گذاران تشخیص ارزش واقعی یک سهم در مقابل قیمت آن در بازار است. ارزش ذاتی سهام یا Intrinsic value دقیقاً به همین سوال پاسخ می‌دهد: آیا سهمی که قصد خرید آن را داریم به درستی ارزش‌گذاری شده است، یا قیمت فعلی بازار بیش از حد بالا یا پایین است؟

برخلاف قیمت بازار که تحت تاثیر احساسات، شایعات و اخبار روز نوسان می‌کند، ارزش ذاتی بر اساس اصول بنیادی و داده‌های مالی به دست می‌آید. به عبارت دیگر، این ارزش، تصویری پایدارتر و منطقی‌ از وضعیت واقعی شرکت و توانایی آن در تولید سود و جریان نقدی پایدار را نشان می‌دهد. در این مقاله از بلاگ دلتا کالج با باشید تا کمی بیشتر راجع به ارزش ذاتی سهام صحبت کنیم و اطلاعات‌مان در این زمینه بالاتر برود.

ارزش ذاتی سهام چیست؟

همانطور که گفتیم در بازار سرمایه ایران، ارزش ذاتی سهام یکی از مفاهیم مهم و کلیدی برای سرمایه‌گذاران است که به ارزیابی دقیق‌تر قیمت واقعی یک سهم کمک می‌کند و باعث تصمیم‌گیری‌های بهتری می‌شود. اما واقعاً ارزش ذاتی سهام چیست و چرا باید به آن توجه کنیم؟

ارزش ذاتی سهام در پی کشف ارزش واقعی یک سهم است و بر اساس عملکرد مالی شرکت، دارایی‌ها، سودآوری و جریان‌های نقدی آینده آن را محاسبه می‌‌کند تا سرمایه‌گذاران این بینش را بدهد که فراتر از نوسانات بازار را درک کنند. و طبق ارزش واقعی آن سهم تصمیم‌گیری کنند نه جریانات لحظه‌ای و مقطعی بازار!

به عنوان مثال در بازار بورس ایران، بسیاری از سهم‌ها به دلیل اخبار اقتصادی، تحریم‌ها، سیاست‌های دستوری دولتی و تغییرات نرخ ارز تحت تاثیر نوسانات شدیدی قرار می‌گیرند. این نوسانات ممکن است باعث شوند قیمت سهام به طور موقت بالا یا پایین‌تر از ارزش واقعی آن باشد. به همین دلیل، تحلیل ارزش ذاتی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از این نوسانات فاصله بگیرند و تصمیمات منطقی‌تری بگیرند.

تفاوت ارزش ذاتی سهام با قیمت سهام

قیمت سهام در بازار بورس به قیمتی اشاره دارد که سرمایه‌گذاران حاضرند برای خرید یا فروش سهم پرداخت کنند. این قیمت معمولاً تحت تاثیر عرضه و تقاضا، اخبار و احساسات بازار قرار دارد. به عبارت دیگر، قیمت سهام ممکن است به سرعت و بر اساس عوامل بیرونی تغییر کند، حتی اگر عملکرد واقعی شرکت ثابت بماند.

در مقابل، ارزش ذاتی سهام معیاری است که بر اساس داده‌های بنیادی و تحلیل مالی شرکت محاسبه می‌شود. این ارزش، تصویری دقیق‌تر از ارزش واقعی شرکت ارائه می‌دهد و به سرمایه‌گذاران می‌توانند قیمت منصفانه یک سهم را شناسایی کنند، حتی اگر قیمت بازار به دلیل هیجانات کوتاه‌مدت، متفاوت باشد.

دلیل تفاوت میان قیمت سهام و ارزش ذاتی سهام چیست؟

• احساسات و هیجانات بازار: شایعات، اخبار و تغییرات سیاسی که باعث نوسانات شدید قیمت می‌شوند.
• عدم شفافیت اطلاعات: در بازار ایران، پیش می‌آید در زمان‌هایی اطلاعات کافی در دسترس نباشد و تحلیل ارزش ذاتی دشوارتر شود و به حاشیه برود.
• حباب‌های قیمتی: تقاضای بیش از حد یک سهام قیمت‌ها را بالاتر از ارزش واقعی خودشان می‌برد مشابه شرایط سال 1398 در بورس که شاهد این مورد در چندین سهم مختلف بودیم.

کاربردهای ارزش ذاتی قیمت سهام

تا به اینجا متوجه این موضوع شده‌اید که استفاده از مفهوم ارزش ذاتی معامله‌گران را به سمت تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر و فرصت‌های سودآورتر هدایت می‌کند. در ادامه به بررسی کاربردهای کلیدی ارزش ذاتی در تحلیل و ارزیابی سهام خواهیم پرداخت و نقش آن را در بهبود استراتژی‌های سرمایه‌گذاری مورد بحث قرار می‌دهیم.

۱. تشخیص فرصت‌های خرید و فروش سهام

با محاسبه ارزش ذاتی، سرمایه‌گذاران می‌توانند تفاوت میان قیمت بازار و ارزش واقعی یک سهم را تشخیص دهند:

• اگر قیمت بازار کمتر از ارزش ذاتی باشد، سهم زیر ارزش‌گذاری شده و می‌تواند گزینه مناسبی برای خرید باشد.
• اگر قیمت بازار بیشتر از ارزش ذاتی باشد، احتمال دارد سهم بیش از حد ارزش‌گذاری شده و فروش آن منطقی‌تر باشد.

با این نوع تحلیل معامله‌گران بهتر می‌توانند سهام‌هایی را که پتانسیل رشد دارند تشخیص دهند و از خرید سهام پرریسک و گران قیمت خودداری کنند.

۲. جلوگیری از تصمیمات احساسی و هیجانی

بسیاری از افراد در بازار تحت تاثیر اخبار و شایعات بازار به سرعت تصمیم به خرید یا فروش می‌گیرند. و در این قبیل آشوب‌ها در نظر گرفتن ارزش ذاتی به شما این امکان را می‌دهد که بر اساس داده‌های واقعی و تحلیل‌های بنیادی تصمیم بگیرید، نه بر اساس احساسات و هیجانات مقطعی. این رویکرد به خصوص در بازار بورس ایران که تحت تاثیر نوسانات ارزی و سیاسی قرار دارد، می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

۳. ارزیابی دقیق‌تر و بلندمدت‌تر شرکت‌ها

ارزش ذاتی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا نگاهی بلندمدت‌تر به سرمایه‌گذاری داشته باشند. برخلاف تحلیل تکنیکال که بر اساس نمودارها و الگوهای قیمتی کوتاه‌مدت است، تحلیل ارزش ذاتی بر اساس عملکرد مالی، دارایی‌ها و پتانسیل رشد آینده شرکت انجام می‌شود. این دیدگاه بلندمدت به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از نوسانات کوتاه‌مدت بازار چشم‌پوشی کنند و بر رشد پایدار سرمایه‌گذاری تمرکز نمایند.

نحوه محاسبه ارزش ذاتی سهام

در بازار بورس ایران، افرادی که به صورت تخصصی روی معاملات بورس کار می‌کنند، پیگیر محاسبه ارزش ذاتی سهام هستند تا بتوانند تصمیمات بهتری برای خرید یا فروش بگیرند. این ارزیابی به خصوص در شرایطی که بازار تحت تاثیر نوسانات نرخ ارز، اخبار سیاسی و تغییرات اقتصادی قرار دارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در این بخش به سه روش اصلی محاسبه ارزش ذاتی سهام که در تحلیل‌های بنیادی کاربرد دارند، اشاره می‌کنیم.

۱. روش تنزیل جریان نقدی (Discounted Cash Flow – DCF)

روش تنزیل جریان نقدی (DCF) یکی از روش‌ها برای محاسبه ارزش ذاتی قیمت سهام است. این روش بر اساس پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی شرکت و تنزیل آن‌ها به ارزش فعلی عمل می‌کند. فرمول این روش به صورت زیر است:

براساس رابطه بالا، ارزش فعلی به سه عامل مهم وابسته است:

•  مدت زمان تولید جریان‌های نقد (N)
•  اندازه جریان‌های نقد (CF)
•  ریسک جریان‌های نقد (r)

فرض کنید قصد داریم ارزش ذاتی سهام یک شرکت پتروشیمی در بورس تهران را محاسبه کنیم. این شرکت در حال حاضر دارای جریان نقدی سالانه 500 میلیارد تومان است و انتظار می‌رود این جریان نقدی به مدت 5 سال ادامه داشته باشد. نرخ تنزیل مورد انتظار سرمایه‌گذاران، با توجه به سطح ریسک شرکت و شرایط اقتصادی بازار ایران، 15 درصد در نظر گرفته می‌شود حال باتوجه‌به فرمول این اعداد رو جایگذاری می‌کنیم تا به ارزش ذاتی سهم برسیم.

۲. روش ارزش‌گذاری نسبی (Relative Valuation)

در روش ارزش‌گذاری نسبی، از نسبت‌های مالی برای محاسبه ارزش ذاتی سهام‌ بورس استفاده می‌شود. این روش بر اساس مقایسه شرکت با دیگر شرکت‌های هم‌صنعت و استفاده از نسبت‌های مالی مانند نسبت قیمت به درآمد (P/E) و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری (P/B) انجام می‌شود.

• نسبت P/E: این نسبت نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران حاضرند چند برابر سود شرکت را برای خرید سهم پرداخت کنند.
• نسبت P/B: تفاوت بین ارزش دفتری دارایی‌ها و ارزش بازار آن‌ها را بررسی می‌کند.

برای مثال یک شرکت خودروسازی در بورس تهران نسبت P/E کمتری نسبت به میانگین صنعت دارد. این موضوع نشان‌ می‌دهد این سهم زیر ارزش‌ ذاتی معامله می‌شود و می‌تواند فرصتی برای خرید ایجاد کند.

۳. روش ارزش دارایی‌های خالص (Net Asset Value – NAV)

روش ارزش دارایی‌های خالص (NAV) به ارزیابی خالص دارایی‌های شرکت می‌پردازد و به ویژه برای شرکت‌های دارای املاک و مستغلات مناسب است. در این روش، کل دارایی‌ها محاسبه شده و بدهی‌ها از آن کسر می‌شود:

کل بدهی‌ها – کل دارایی‌ها = NAV

• کل دارایی‌ها: شامل املاک، موجودی‌ها و دارایی‌های مالی است.
• کل بدهی‌ها: شامل بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت شرکت است.

برای درک بهتر این روش تصور کنید یک شرکت ساختمانی دارای دارایی‌های 2000 میلیارد تومان و بدهی‌های 500 میلیارد تومان است. ارزش دارایی‌های خالص (NAV) برابر با 1500 میلیارد تومان خواهد بود. اگر ارزش بازار شرکت کمتر از این مقدار باشد، سهم احتمالاً کمتر از ارزش‌ ذاتی در حال معامله است.

کدام روش برای محاسبه ارزش ذاتی مناسب است؟

انتخاب روش مناسب برای محاسبه ارزش ذاتی قیمت سهام به نوع شرکت و صنعت بستگی دارد:

• شرکت‌های با جریان نقدی پایدار: روش DCF بهترین انتخاب است.
• شرکت‌های رقابتی و فعال در صنایع مختلف: روش ارزش‌گذاری نسبی مناسب است.
• شرکت‌های دارایی‌محور: روش NAV بهترین گزینه است.

عوامل موثر بر ارزش ذاتی سهام چیست؟

اکنون لازم است درباره عوامل و مولفه‌های تاثیرگذار بر ارزش ذاتی سهام کمی اطلاعات بیشتری داشته باشیم به طور کلی چندین معیار هستند که بر ارزش ذاتی یک سهم تاثیرات مستقیم دارند و در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. 

• عملکرد مالی و جریان نقدی شرکت

در مرحله اول مهم‌ترین عامل در تعیین ارزش ذاتی سهام، عملکرد مالی و سودآوری شرکت است. داده‌هایی مانند درآمد، سود خالص و جریان نقدی از معیارهای کلیدی هستند که تحلیلگران برای ارزیابی ارزش واقعی شرکت از آن‌ها استفاده می‌کنند. شرکت‌هایی با رشد درآمد پایدار و جریان نقدی مثبت معمولاً ارزش ذاتی بالاتری دارند. در بورس ایران، افراد با تحلیل صورت‌های مالی مانند ترازنامه و صورت سود و زیان به سرمایه‌گذاران، وضعیت مالی شرکت‌ها را درک می‌کنند.

• شرایط اقتصادی و نوسانات نرخ ارز

در ادامه شرایط اقتصادی کلان و تغییرات نرخ ارز تاثیر غیر قابل‌ انکاری مخصوصا در شرایط تورمی بر ارزش ذاتی سهام دارند. نرخ بهره، تورم و نرخ ارز از عواملی هستند که می‌توانند جریان‌های نقدی شرکت را تحت تاثیر قرار دهند:

• افزایش نرخ بهره باعث افزایش هزینه تامین مالی شرکت‌ها می‌شود و سودآوری را کاهش می‌دهد.
• تورم بالا، ارزش واقعی جریان‌های نقدی آتی را کاهش می‌دهد.
• نوسانات نرخ ارز به ویژه بر شرکت‌های صادرکننده تاثیر می‌گذارد، زیرا تغییرات نرخ ارز می‌تواند سود و درآمد آن‌ها را به شدت تغییر دهد.
• مدیریت و استراتژی شرکت

اما در نهایت نمی‌شود از کیفیت مدیریت و استراتژی‌های شرکت در تعیین ارزش ذاتی سهام غافل شد. مدیران با تجربه و استراتژی‌های قوی می‌توانند عملکرد شرکت را بهبود بخشند و ارزش ذاتی را افزایش دهند. در بازار ایران، ارزیابی شفافیت مدیریت و توانایی در اجرای برنامه‌های توسعه‌ای به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا شرکت‌هایی را شناسایی کنند که پتانسیل رشد بالاتری دارند و ریسک کمتری در انتخاب آن‌ها وجود دارد.

جمع‌بندی 

در این مقاله متوجه شدیم که ارزش ذاتی سهام، ابزاری ضروری برای هر سرمایه‌گذار در بورس است و بینشی فراتر درباره قیمت سهام به فرد می‌دهد تا بر اساس تحلیل‌های بنیادی، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرد. این مفهوم به ویژه در بازاری که تحت تاثیر اخبار، تغییرات نرخ ارز و شرایط اقتصادی، رفتار هیجانی و احساسی دارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با محاسبه دقیق ارزش ذاتی و در نظر گرفتن عوامل کلیدی و موثر در آن می‌شود فرصت‌های جذابی را در سهامی که زیر ارزش ذاتی خود معامله می‌شوند تشخیص داد و در زمان درست اقدام به خرید آن‌ها کرد. امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید و کاربردی بوده باشد.

سوالات متداول

ارزش ذاتی سهام چیست؟
ارزش ذاتی سهام، ارزش واقعی یک سهم بر اساس داده‌های مالی و عملکرد شرکت است، نه قیمت فعلی بازار که تحت تاثیر احساسات قرار دارد.

چرا قیمت سهام با ارزش ذاتی آن متفاوت است؟
قیمت سهام ممکن است به دلیل مختلف اخبار، شایعات و تغییرات سیاسی و جریانات عرضه و تقاضا نوسان داشته باشد در حالی که ارزش ذاتی بر اساس تحلیل‌های بنیادی و داده‌های مالی بروز شرکت‌ها محاسبه می‌شود.

چگونه می‌توان ارزش ذاتی سهام را محاسبه کرد؟
ارزش ذاتی معمولاً با روش‌هایی مانند تنزیل جریان نقدی (DCF)، ارزش‌گذاری نسبی و ارزش دارایی‌های خالص (NAV) محاسبه می‌شود.

چه زمانی خرید یک سهم زیر ارزش ذاتی توصیه می‌شود؟
اگر قیمت بازار کمتر از ارزش ذاتی باشد، این نشان می‌دهد که سهم کم ارزش‌گذاری شده و می‌تواند گزینه مناسبی برای خرید باشد.

کاربرد ارزش ذاتی در بازار بورس ایران چیست؟
محاسبه ارزش ذاتی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از نوسانات کوتاه‌مدت دور بمانند و بر اساس داده‌های واقعی، تصمیمات منطقی‌تری بگیرند.