یکی از اصول اصلی تحلیل تکنیکال این است که قیمت اغلب واقعیت را نشان نمیدهد؛ اما حرکت یا مومنتوم (Momentum) حقیقت را نشان میدهد. مومنتوم نرخ شتاب قیمت یک دارایی است، این عدد سرعت تغییر قیمت دارایی را نشان میدهد. اندیکاتور مومنتوم، ابزار تکنیکالی است که سرعت تغییر قیمت دارایی را به شما نشان میدهد.
در ادامه نگاهی دقیقتر به سوال “مومنتوم چیست” در بازارهای مالی خواهیم داشت و به معرفی انواع اندیکاتور مومنتوم و کاربردهای آنها در تحلیل تکنیکال میپردازیم.

فهرست مطالب:
مومنتوم چیست؟ مفهوم Momentum در بازارهای مالی
در بازار فارکس، مومنتوم نرخ تغییر قیمت ارزها را به نسبت تغییرات واقعی قیمت اندازهگیری میکند. مومنتوم در فارکس با بررسی مداوم تغییرات قیمتی در یک بازه زمانی ثابت اندازهگیری میشود. از بهترین انواع اندیکاتور مومنتوم در فارکس میتوان به شاخص قدرت نسبی (RSI)، میانگین متحرک همگرایی/واگرایی (MACD)، میانگین شاخص هدایتی (ADX) و اسیلاتور استوکاستیک (Stochastic Oscillator) اشاره کرد.
از اندیکاتورهای مومنتوم میتوان در تمامی بازارهای مالی استفاده کرد. اندیکاتورهای مومنتوم ارز دیجیتال توسط معاملهگران برای اندازهگیری قدرت حرکت قیمت دارایی استفاده میشوند. در بازار بورس نیز از چندین اندیکاتور مومنتوم، مانند اندیکاتور مکدی (MACD)، میتوان استفاده کرد.
اندیکاتور مومنتوم چیست؟
اندیکاتور مومنتوم (MoM) ابزاری است که معاملهگران برای درک بهتر از سرعت یا نرخ تغییر قیمت یک دارایی از آن استفاده میکنند. اندیکاتورهای مومنتوم به خوبی با سایر اندیکاتورها و ابزارها قابلاستفاده هستند. اندیکاتور مومنتوم برای شناسایی جهت حرکت نیست؛ بلکه بر اساس بازه زمانی کار میکند که تغییر قیمت در آن رخ میدهد. اندیکاتور مومنتوم همچنین برای شناسایی شرایط خرید یا فروش بیش از حد در یک بازار استفاده میشود.
به صورت کلی، این اندیکاتورها ابزارهای تحلیل تکنیکالی هستند که برای تعیین قدرت یا ضعف روند قیمت یک دارایی استفاده میشوند. از انواع اندیکاتورهای مومنتوم اصلی میتوان به شاخص قدرت نسبی (RSI) و واگرایی میانگین متحرک یا مکدی (MACD) اشاره کرد.
در بررسی روند بازار، مومنتوم یک اندیکاتور مفید برای تعیین قدرت یا ضعف در قیمت دارایی است. تجربه ثابت کرده که معامله در بازارهای رو به رشد نتیجه بهتری نسبت به معامله در بازارهای نزولی دارد. بازارهای گاوی ماندگاری بیشتری نسبت به بازارهای نزولی دارند. انواع اندیکاتور مومنتوم به معاملهگران و تحلیلگران در شناسایی نقاط معکوس روند کمک میکنند. این نقاط از طریق واگرایی بین حرکت قیمت و مومنتوم شناسایی میشوند.
✅ مقالات مرتبط: انواع اندیکاتور چیست؟ اهمیت استفاده از اندیکاتورها در تحلیل تکنیکال
فرمول اندیکاتور مومنتوم چیست؟
اندیکاتور مومنتوم با در نظر گرفتن تفاوت بین قیمت پایانی روز و قیمت پایانی در دورههای مشخصشده، محاسبه میشود. نیازی نیست این اندیکاتور را به صورت دستی محاسبه کنید. نرمافزارها و پلتفرمهای معاملاتی متعددی این اندیکاتور را به کاربران ارائه میدهند.
قیمت پایانی n دوره قبل – قیمت پایانی روز = فرمول اندیکاتور مومنتوم
معمولا به صورت پیش فرض، دوره را 14 در نظر میگیرند. مومنتوم مثبت نشاندهنده بالاتر بودن قیمت نسبت به گذشته است و روند صعودی را نشان میدهد. مومنتوم منفی نیز کمتر بودن قیمت به نسبت گذشته را نشان میدهد که نشان از روند نزولی دارد. هنگامی که اندیکاتور مومنتوم خیلی بالاتر یا پایینتر از قیمت در گذشته باشد، ممکن است نشان از شرایط خرید یا فروش بیش از حد داشته باشد.
برای محاسبه درصد این اندیکاتور نیز به صورت زیر عمل میکنیم:
مومنتوم = ((روز پایانی قیمت) / (دوره قبل n پایانی قیمت)) × 100
فرض کنید قیمت پایان روز یک دارایی، برابر با 150 دلار و قیمت پایانی 10 روز پیش 140 دلار باشد. شاخص مومنتوم این ارز در 10 روز گذشته به صورت زیر محاسبه میشود:
10 = 140 – 150
این مقدار مومنتوم مثبت نشان میدهد که قیمت طی 10 روز گذشته 10 دلار افزایش یافته که نشان از حرکت صعودی دارد.
کاربردهای مومنتوم در تحلیل تکنیکال
معاملات مومنتوم با استفاده از اصل رفتار گروهی کار میکنند. معاملهگران و سرمایهگذاران رفتار سایر شرکتکنندگان بازار را کپی میکنند. براساس این اصل، ترس از دست دادن (Fomo) افراد بیشتری را به سمت یک روند سوق میدهد؛ بنابراین دو جنبه کلیدی در معامله با مومنتوم، حجم و نوسان است. با دانستن این اصول، میتوان از مومنتوم در تحلیل تکنیکال استفاده کرد.
حجم در هر معامله حیاتی است تا از تمایل کافی شرکتکنندگان دیگر اطمینان حاصل شود. بنابراین، زمانی که یک استراتژی حرکتی را شروع میکنید، باید بررسی کنید که چه زمان از روز بازار انتخابی شما بیشترین حجم را دارد. کاربرد مومنتوم در تحلیل تکنیکال نیز مبتنیبر خوب بودن نوسان است؛ زیرا معاملهگران میتوانند فرصتهایی را در موقعیتهای کوچک، اما پرتکرار پیدا کنند.
معاملهگران مومنتوم تا زمانی که بازار نشانههایی از معکوسشدن نشان میدهد، موقعیت معاملاتی خود را حفظ میکنند؛ زیرا حرکت کاهش و جهت را تغییر میدهد. معاملات مومنتوم فقط برای معاملهگران کوتاهمدت مناسب نیست. یک روند میتواند برای دورههای متوالی قدرت خوبی داشته و آن را به یک انتخاب محبوب برای معاملهگران روزانه تبدیل کند.
✅ مقالات مرتبط: آموزش تحلیل تکنیکال فارکس از مبتدی تا حرفهای
چگونه با اندیکاتور مومنتوم معامله کنیم؟
برای استفاده از اندیکاتور مومنتوم در معاملات خود، باید طبق گامهای زیر پیش بروید:
- جفت ارزهای مورد نظر خود را در بازار شناسایی کنید.
- از یک اندیکاتور مومنتوم مانند RSI یا میانگین متحرک برای درک حرکت روند فعلی استفاده کنید.
- اگر روند فعلی در همان جهت ادامه دهد، معامله را در جهت روند باز کنید.
- در غیر این صورت، معامله را در جهت مخالف روند باز کنید.
- معاملات باز خود را نیز زیر نظر داشته باشید و زمانی که روند کمی پیش رفت، به دنبال سیگنال بازگشت باشید.
- قبل از اینکه بازار معکوس شود، از معاملات فعلی خارج شوید.
معیارهای بررسی و تشخیص قدرت یا ضعف مومنتم یک روند
در ادامه، برخی از مهمترین معیارها برای تشخیص مومنتم یک روند که میتوان گفت تقریبا در تمامی سبکهای معاملاتی یکسان است را بررسی میکنیم. توجه کنید که با استفاده از یک معیار نمیتوانید تشخیص دهید که یک مومنتم قوی است یا ضعیف؛ شما باید معیارهای مختلف را در نظر بگیرید و سپس بررسی کنید که کفه ترازو به سمت ضعف روند است یا قدرت روند؟
بررسی کندلها
میتوان گفت در هر روند سه نوع کندل داریم:
- کندلهای در جهت روند
- کندلهای خلاف جهت روند
- کندلهای خنثی (کندلهایی که بدنه آنها کوچک است و در بالا و پایین خود سایه بلندی دارند)
یک روند قدرتمند صعودی یا نزولی، بیشتر از کندلهایی در جهت روند تشکیل شده و تعداد کندلهای خلاف جهت روند و خنثی، نسبت به کندلهای روند اندک است.
به طور معمول 60 تا 70 درصد کندلهای یک روند باید همجهت با روند باشند. نیازی به شمارش تعداد کندلها نیست، با یک نگاه کلی میتوانید این نسبت را بررسی کنید. پس از بررسی نسبت کندلها، بررسی کنید قدرت کندلهای در جهت روند چه میزان است. یک کندل روند قدرتمند از بدنهی نسبتا بزرگی تشکیل شده است، سایهی بالا و پایین ندارد و یا بسیار کوچک است. هر چه تعداد این نوع کندلهای در جهت روند بیشتر باشد، میتوان گفت یک روند از مومنتم قویتری برخوردار است.
همچنین بهتر است کندلهای خلاف روند نیز بررسی شوند. هر چه تعداد کندلهای قدرتمند خلاف جهت روند کمتر باشد، میتوان گفت مومنتم آن روند قویتر است.

میزان و تعداد اصلاحها
معیار دیگر برای بررسی مومنتم، بررسی میزان و تعداد اصلاحهای یک روند است. در یک روند قدرتمند، تعداد اصلاحها کم است. از سوی دیگر، میزان قیمتی که هر روند اصلاح و برخلاف روند حرکت میکند زیاد نیست. یکی از راهها برای بررسی میزان اصلاح، استفاده از فیبوناچی اصلاحی است. به طور معمول اگر اصلاح از سطح 0.5 این فیبوناچی فراتر رود، میتوان گفت میزان اصلاح یک روند زیاد است و احتمال بازگشت آن روند بالا زیاد است. حالت ایدهآل برای اصلاح، اصلاح تا سطح 0.272 این فیبوناچی است.
✅ پیشنهاد مطالعه: فیبوناچی چیست؟
انواع اصلاح روند در قدرتمندترین روندها، اصلاح رنج است. در این روندها پس از مقداری افزایش یا کاهش، یک محدوده رنج به وجود میآید و سپس روند به حرکت خود ادامه میدهد.
مورد دیگر، بررسی تعداد اصلاحهای یک روند است. نمیتوان عدد دقیقی را به عنوان معیار مطرح کرد. زیرا تعیین عدد تا حدود زیادی بستگی به بازهی زمانی و قیمتی یک روند دارد. برای بررسی میتوانید فاصلهی زمانی بین هر اصلاح را در نظر بگیرید. برای مثال، در یک روند صعودی اگر پس از یک اصلاح روند، روند قیمتی با فاصله کمی و پس از طی کردن چند کندل، مجدد اصلاح کرد، مومنتم این روند ضعیف است و برعکس.

فیک بریکها
در یک روند صعودی یا نزولی قدرتمند، فیک بریک نداریم و یا تعداد آنها کم است. بررسی کنید که در نواحی استاتیک یا داینامیک روند مدنظرتان فیک بریک رخ داده است یا نه. هر چه تعداد فیک بریکها بیشتر باشد، مومنتم آن روند ضعیفتر است و برعکس.

حجم معاملاتی
یکی از سادهترین و البته بهترین معیارها برای بررسی مومنتم یک روند، استفاده از فاکتور حجم معاملات در فارکس است. در یک روند قدرتمند صعودی یا نزولی همزمان با حرکت روند قیمتی، حجم معاملاتی نیز افزایش پیدا میکند. فراموش نکنید که علت حرکت روند و افزایش یا کاهش قیمت، معاملههای خرید و فروش معاملهگران (معاملهگران بزرگ) است. بنابراین اگر حجم معاملاتی کم باشد، معاملهگران باور دارند که قیمت بیش از حد افزایش یا کاهش پیدا کرده است. در نتیجهی این باور، معمولا روند پس از طی کردن مسافت کمی باز میگردد.
برای بررسی مومنتم، میتوانید از اندیکاتورهای حجم معاملات مانند اندیکاتور Volume استفاده کنید. در این اندیکاتور، حجم معاملاتی با ستونهایی نمایش داده میشود. ستونهای آبی، حجم معاملاتی کندلهای صعودی و ستونهای قرمز، حجم معاملاتی کندلهای نزولی را نمایش میدهند. ارتفاع این ستونها میزان حجم معاملاتی آنها است. هر چه میزان ارتفاع این ستونها بیشتر باشد، نشان از حجم معاملاتی بیشتر دارد.

پس از اضافهکردن اندیکاتور حجم به چارت، بررسی کنید که از زمان شروع روند تا زمان حال، حجم معاملاتی افزایش پیدا کرده است یا نه. اگر حجم معاملاتی افزایش پیدا کرده بود،
انواع اندیکاتور مومنتوم
اندیکاتور مومنتوم ابزار مفیدی برای معاملهگران است؛ اما استفاده از آن همراه با سایر تحلیلهای تکنیکال اهمیت بالایی دارد. چندین اندیکاتور مختلف وجود دارد که به معاملهگران در تعیین روند کمک میکند.
اندیکاتور RSI
شاخص قدرت نسبی یا RSI یکی از پرکاربردترین اندیکاتورهای مومنتوم است که سیگنالهای خرید و فروش ارائه میدهد. این نمودار در زیر نمودار قیمت رسم شده و مقادیری از 0 تا 100 را ارائه میدهد. اندیکاتور RSI به معاملهگران کمک میکند تا معکوسشدن روند را تشخیص داده و بر اساس آن معامله کنند. این نوسانگر به شما در پیشبینی جهت آینده بازار کمک میکند.

گزارش بالای 70 نشان دهنده اشباع خرید و گزارش زیر 30 نشان دهنده اشباع فروش است. معاملهگران مومنتوم میتوانند از این سطوح برای یافتن روندهای بازار استفاده کنند و زمانی که بازار شروع به بازگشت به این سطوح کرد، موقعیت معاملاتی باز کنند.
✅ بیشتر بخوانید: آموزش کامل اندیکاتور RSI
اندیکاتور MACD
شاخص MACD (میانگین متحرک واگرایی همگرایی) یکی از پرکاربردترین ابزارهای تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی است. این اندیکاتور به معاملهگران در شناسایی سیگنالهای خرید و فروش بالقوه کمک میکند. اندیکاتور مکدی (MACD) که توسط جرالد اپل (Gerald Appel) در اواخر دهه 1970 توسعه یافت، به دلیل توانایی بالا در آشکار کردن تغییرات قدرت، جهت، حرکت و مدت یک روند ارزشمند است.

اپل معتقد بود که اندازهگیری حرکت روندها در معامله اهمیت بالایی دارد. اما نوسانات قیمت و نوسانات بازار، گاهی پیداکردن روند اصلی را دشوار میکند. بنابراین اپل اندیکاتور MACD را برای شناسایی واضح روندها، اندازهگیری حرکت روند و تولید سیگنالهای معاملاتی طراحی کرد.
✅ بیشتر بخوانید: صفر تا صد آموزش اندیکاتور مکدی
اندیکاتور ADX
میانگین شاخص هدایتی (ADX) یک اندیکاتور تکنیکال است که برای تعیین قدرت روند قیمت یک دارایی استفاده میشود. معامله در جهت یک روند قوی باعث کاهش ریسک و افزایش پتانسیل سود میشود. بسیاری از معاملهگران از ADX در معاملات خود استفاده میکنند؛ زیرا این اندیکاتور بسیار قابلاعتماد است.

ADX قدرت روند را به صورت کمی نشان میدهد. محاسبات ADX بر اساس میانگین متحرک گسترش دامنه قیمت در یک دوره زمانی معین انجام میشود. تنظیم پیشفرض این اندیکاتور بر روی 14 است؛ البته این تنظیمات قابلتغییر هستند. ADX را میتوان در تمامی بازارهای مالی، از جمله سهام، صندوقهای سرمایه مشترک، صندوقهای قابلمعامله در بورس و معاملات فیوچرز استفاده کرد.
فیلتر اندیکاتور مومنتوم
فیلترنویسی یک ابزار مهم و کاربردی در تحلیل تکنیکال است که به وسیله آن میتوان دادهها و اطلاعات لازم را در زمینههای مختلف به دست آورد. با نوشتن کدهای مخصوص، امکان شناسایی و تحلیل دادههای مورد نیاز فراهم میشود.
فیلترنویسی اندیکاتور مومنتوم به شما امکان شناسایی سهام بر اساس این اندیکاتور را میدهد. فیلتر میتواند استراتژیهای معاملاتی شما را بهبود بخشد و به درک بهتر از روند حرکت دارایی کمک کند. در نتیجه، تصمیمگیریهای بهتری برای خرید و فروش سهام خواهید داشت.
نحوه استفاده از فیلتر:
- ورود به تریدینگ ویو: به وبسایت تریدینگ ویو (tradingview.com) بروید و وارد حساب کاربری خود شوید.
- ایجاد یک اسکریپت جدید: در قسمت بالا سمت راست، روی «Pine Editor» کلیک کرده و یک اسکریپت جدید ایجاد کنید.
- کپی کردن کد: کد مورد نظر خود را در پنجره Pine Editor کپی کنید.
- ذخیره و افزودن به نمودار: پس از کپی کردن کد، اسکریپت خود را ذخیره کرده و آن را به نمودار اضافه کنید.
نحوه استفاده از اندیکاتور مومنتوم در تریدینگ ویو
اندیکاتور مومنتوم یکی از ابزارهای مفید برای تحلیل تکنیکال است که در پلتفرم تریدینگ ویو (TradingView) به راحتی قابل دسترسی و استفاده است.
ورود به تریدینگ ویو
ابتدا به وبسایت تریدینگ ویو (tradingview.com) بروید و وارد حساب کاربری خود شوید. اگر حساب کاربری ندارید، میتوانید به راحتی در این سایت یک حساب کاربری جدید ایجاد کنید.
انتخاب نماد مورد نظر
پس از ورود به حساب کاربری، در قسمت جستجو نماد مورد نظر خود را تایپ کنید و از نتایج نمایش داده شده، نماد مورد نظر را انتخاب کنید.
اضافه کردن اندیکاتور مومنتوم
- در بالای صفحه نمودار، روی گزینه «Indicators» کلیک کنید.
- در پنجره باز شده، «Momentum» را جستجو کنید.
- از نتایج نمایش داده شده، اندیکاتور «Momentum» را انتخاب کرده و به نمودار شما اضافه شود.
تنظیمات اندیکاتور مومنتوم
پس از اضافه کردن اندیکاتور، ممکن است بخواهید تنظیمات آن را مطابق با نیاز خود تغییر دهید. برای این کار:
- روی چرخدنده تنظیمات در کنار نام اندیکاتور در قسمت بالای نمودار کلیک کنید.
- در پنجره باز شده، میتوانید دوره (Period) مومنتوم را تنظیم کنید. به طور پیشفرض، دوره مومنتوم معمولاً 14 دوره است؛ اما میتوانید این مقدار را تغییر دهید.
- بعد از انجام تغییرات، روی «OK» کلیک کنید.
جمعبندی
مومنتوم یکی از اصول کلیدی در تحلیل تکنیکال است که میزان شتاب قیمت یک دارایی را نشان میدهد. این مفهوم به تحلیلگران و معاملهگران کمک میکند تا قدرت و ضعف روندهای قیمتی را شناسایی کنند. اندیکاتور مومنتوم (Momentum Indicator) ابزاری است که سرعت تغییر قیمت را اندازهگیری میکند و میتواند در بازارهای مختلف مانند فارکس، ارز دیجیتال و بورس مورد استفاده قرار گیرد.
انواع اندیکاتور مومنتوم (Momentum) مانند شاخص قدرت نسبی (RSI) و میانگین متحرک همگرایی/واگرایی (MACD) به تحلیلگران در شناسایی نقاط معکوس روند و بهبود استراتژیهای معاملاتی کمک میکنند. اگر به دنبال پاسخ به سوال «مومنتوم چیست» هستید، باید بدانید که این ابزار مهم به شما در درک بهتر از روند حرکت داراییها و اتخاذ تصمیمات معاملاتی هوشمندانهتر کمک خواهد کرد.
سوالات متداول
❓ اندیکاتور مومنتوم چیست؟
✅ اندیکاتور مومنتوم ابزاری تکنیکال است که سرعت تغییر قیمت یک دارایی را اندازهگیری کرده و به معاملهگران در شناسایی قدرت و ضعف روندها کمک میکند.
❓ چگونه از اندیکاتور مومنتوم در تریدینگ ویو استفاده کنیم؟
✅ برای استفاده از اندیکاتور مومنتوم در تریدینگ ویو، ابتدا وارد حساب کاربری خود شوید، نماد مورد نظر را انتخاب کنید، از منوی اندیکاتورها، گزینه «Momentum» را جستجو و اضافه کنید و تنظیمات آن را مطابق نیاز خود تغییر دهید.
❓ چه اندیکاتورهای مومنتومی برای معاملات فارکس مناسب هستند؟
✅ از بهترین انواع اندیکاتور مومنتوم در فارکس میتوان به شاخص قدرت نسبی (RSI)، میانگین متحرک همگرایی/واگرایی (MACD) و میانگین شاخص هدایتی (ADX) اشاره کرد.
❓ چگونه میتوان با مومنتوم معامله کرد؟
✅ برای انجام معاملات بهتر با استفاده از مومنتوم، جفت ارزهای مورد نظر را شناسایی کنید؛ از یک اندیکاتور مومنتوم برای درک حرکت روند فعلی استفاده کنید و بر اساس جهت روند معامله کنید. همچنین معاملات باز خود را زیر نظر داشته باشید و قبل از معکوس شدن بازار از معاملات خارج شوید.